|
شبکه اطلاع رسانی افغانستان >>
اطلاعات عمومی
منار جام : كهن سال ترين برج آجري در جهان
كارشناسان عرصهء باستان شناسي در يونسكو منار جام را يكي از سازه هاي خارق العادهء
معماري و كهنسال ترين برج آجري باقيمانده در جهان ميدانند.غير از اين گفته شده است
كه منار جام سنت معماري كهن و سبك هنري قديم در منطقه را در آخرين حد كمال و زيبايي
آن نمايندگي ميكند .
منار جام يكي از تماشايي ترين ابنيه هاي تاريخي افغانستان است و گفته مي شود كه پس
از قطب منار در دهلي بلند ترين منارآجري جهان است .
باستان شناسان عقيده دارند كه قطب منار به الهام از منار جام در اوايل سدهء سيزده
هم ساخته شده است كه درازاي آن هفتادو سه متر اندازه گيري شده است .
در ارتباط به درازاي منار جام چه در مطبوعات كشور و چه در اسناد مربوط به سازمان
ملل متحدرقم يگانه يي ذكر نشده است . چنانكه درازاي آن را گاهي 63/3متر وگاهي هم 65
مترنوشته اند غير از اين در بعضي اسناد ديگر درازي آن 63 متر قيد شده است .
قطر قاعدهء منار هشت متر اندازه شده است كه به بلنداي تقريباً دو متر از سطح زمين
دروازهء كوچك ورودي به داخل منار ديده ميشود .
منار جام در ميان سلسله كوه هاي ولايت غور در خم دره يي در ساحل جنوب هريرود برپا
شده است . اين منطقه از سطح بحر يكهزار و نهصد متر بلندي دارد.
بر اساس تخمين ها، دهكدهء جام در شصت و دو كيلو متري شمال شرق ولسوالي شهرك موقعيت
دارد . در اسناد يونسكو گفته شده است كه اين منار به سال 1194 ميلادي در دوران
سلطنت سلطان غياث الدين غوري 1163-1202 ساخته شده است و اما تا هنوز معلوم نيست كه
تكميل منار چند سال را در بر گرفته است .
در شمارهء ششم كتيبهء نشريه انجمن حفظ ميراث هاي فرهنگي افغانستان –( سپك) آمده است
كه سازندهء منار معماري بوده است به نام علي كه نام او در دو جاي در منار ديده مي
شود و به همين گونه در پاي
منار نيز نام شاه غياث الدين به چشم مي خورد . در ميان بعضي از آموزش ديده گان
ولايت غور يك چنين باور هاي وجود دارد كه سلطان غياث الدين ، علي را جهت ساختن چنين
يادگاري از سمرقند فرا خوانده بود .
ساكنان محل باور دارند كه آجر هاي به كار رفته در منار در دهكدهء ((شيرجه))تهيه
ميشده است . و باز هم به روايت مردم علي دست كم هفت سال مشتاقانه كار كرد تا يكچنين
يادگار بزرگي را در آن دره يي كه امروز خاموش و آرام به نظر مي آيد بر افراشت.
در شمارهء ششم كتيبه همچنان در ارتباط به ساختمان دروني و نماي بيروني منار جام
چنين تصويري ارايه شده است : از پاي تا سر منار، زينهء پيچا پيچي در دو كنارهء
داخلي آن بالا رفته و به دالان بالايي مي رسد نماي بيروني منار با خشت هاي برجستهء
فيروزه يي درخشان بر زمينهء گلابي و نوار نوشته سورهء نوزدهم قرآن مجيد آراسته شده
است . در گزارش كتيبه آمده است كه پژوهشگران در اين ارتباط كه آ يا منار جام بخشي
از كدام مسجد و يا نمادي از پيروزي غوري ها بوده است هنوز به تحقيقات خويش ادامه مي
دهند . اين در حاليست كه هنوز در اطراف منار نشانه يي از هيچ مسجد و مدرسهء مذهبي
كشف نشده است. ظاهراً گمان ميرود كه ابنيه يي به اين شكوه و بزرگي ميبايستي در شهر
بزرگي بنا ميشد نه در يك چنين درهء تنگي .
اين پرسشي است كه از سال ها بدين سو ذهن كارشناسان عرصهء باستان شناسي را به خود
مشغول ساخته است . منارجام سده هاي درازي به گونهء يك زيبايي فراموش شده در خم دره
يي خاموشانه ايستاده بود.
شايد بتوان گفت كه از كشف آن بيش از پنجاه سال نميگذرد. چنان كه باستان شناسان روز
هجدهم 1957 ميلادي را به نام روز كشف منار جام تلقي مي كنند. در همين روز گروهي از
باستان شناسان غربي به رهنمايي باستان شناس افغانستان احمد علي كهزاد به خم درهء در
دهكدهء جام رسيدند كه ناگهان با آن تجسم زيبايي روبه رو شدند.
تماشاي منار، باستان شناس فرانسه يي را ((Andre Marieq Marieq )) چنان شگفت زده
ساخت كه براي يك لحظه احساس ميكرد كه با برج جادويي رو به رو شده است .
باستان شناسان به اين باور اند كه اهميت منار جام تنها در زيبايي آن نيست ؛ بلكه
اين منار ميتواند كليدي باشد در جهت گشودن راز هاي دورهء غوريان در افغانستان .
خطرهاي كه منار جام را تهديد مي كند ميتوان به دو دسته تقسيم بندي كرد .
نخست خطر هاي طبيعي دو ديگر خطر هاي كه در يكي دو دههء اخير ساكنان محل و گروه هاي
تفنگدار به وجود آورده است .
با گذشت ساليان رودخانه هريرود تدريجاً ساحل جنوبي خود را تخريب كرده و بستر خود را
به سوي منار گسترش داده است .چنان كه همه ساله در فصل بارندگي با افزايش سيلابها و
بلند رفتن سطح آب رودخانه خطرطبيعي چندين برابرمي شود .
بر اساس نخستين آزمايشهاي كه به سال 1971 ميلادي به وسيلهء كارشناسان صورت گرفته
است منار جام به اندازه دو درجه به سمت شمال رو به سوي هريرود ميلان پيدا كرده است
.
دو درجه ميلان براي يك چنين برج بلند و آن هم در وضعيتي كه تخريب هريرود كماكان
ادامه دارد واقعاً ميتواند خطر بسيار بسيار جدي به شمار آيد.
اين در حاليست كه به گفتهء بعضي از ساكنان ولايت غور ظرف بيست و اند سال گذشته اين
منار هر از گاهي آماج شليك گلوله هاي تفنگدارقرار داشته است .
رواياتي وجود دارد كه بعضاً گروه هاي تفنگدار به گونهء تفنن و نشانه زني قسمت هاي
از برج را آماج گلوله هاي خود قرار مي داده اند .
|