شبکه اطلاع رسانی افغانستان >> اطلاعات عمومی

تشکیلات اداری افغانستان
سرزمینی که امروز افغانستان نامیده می‌شود، تاخت و تازهای اقوام گوناگون و جهان‌گشایان و مهاجمان بی‌شماری را به یاد دارد. بخشهای گوناگونی از افغانستان طی سالهای طولانی با شاهنشاهی‌های همسایه، تاریخ مشترک داشته و یا بخشی از آنها بوده‌اند. از اقوام آریایی و شاهان هخامنشی، همچنین اسکندر، مسمانان، و مغولان تا نیروهای تحت نفوذ شوروی بر این سرزمین حکم رانده‌اند و تاریخی پرحادثه را برایش رقم زده‌اند.
احمد شاه درانی از شاهان پشتون افغانستان، در سال ۱۷۴۴ میلادی، نام این کشور را به طور رسمی افغانستان نامید. افغان (در لغت به معنای ناله و فغان) نامی بوده است که به اقوام پشتون گفته می شده و اکنون، به هر تبعه کشور افغانستان، افغان گفته می شود.
قسمتی از سرزمین کنونی افغانستان،(شامل هرات) تا ۱۵۰ سال پیش بخشی از خاک ایران بود که که انگلیس با تصرف بخش‌هایی از جنوب ایران ناصرالدین شاه قاجار را مجبور به قبول پیمان پاریس کرد و این سرزمین‌ها از ایران جدا شد.
پس از جنگهای داخلی، حکومت طالبان، حمله امریکا، و دوران گذار دولت انتقالی، مردم افغانستان در یک رای‌گیری عمومی برای نخستین بار تحت نظارت سازمان ملل و دیگر نهادهای بین‌المللی حامد کرزی را به عنون نخستین رییس جمهور منتخب خود برگزیدند و نظام كشور به جمهوری اسلامی تبدیل گردید.
تقسیمات اداری افغانستان در حال حاضر به شرح زیر است:

● تقسیمات کشوری
▪ ولایات
افغانستان دارای ۳۴ ولایت ( استان) است.
ولایت ارزگان Uruzgan به مرکز«ترین کوت» مساحت 295.29 کیلومتر مربع، جمعیت 29/295 کیلومتر مربع، جمعیت 465000 نفر)
ولایت بادغیس Badghis به مرکزیت «قلعه نو» (مساحت 21/858 و 21 کیلومتر مربع جمعیت 224000 نفر)
ولایت بامیان Bamianبه مرکزیت «بامیان» (مساحت 17/414 کیلومتر مربع جمعیت 281000 نفر)
ولایت بدخشان Badakhashan به مرکزیت »فیض آباد» (مساحت 47/403 کیلومتر مربع، جمعیت 521000 نفر)
ولایت بغلان Baghlan به مرکزیت «بغلان » (مساحت 17/109 کیلومتر مربع، جمعیت 517000 نفر)
ولایت بلخ Balkh به مرکزیت «مزار شریف» (مساحت 12/593 کیلومترمربع جمعیت 610000 نفر)
ولایت پروان Paruan به مرکزیت «چاریکار» (مساحت 9/399 کیلومتر مربع ، جمعیت 528000 نفر)
ولایت پکتیا Paktia به مرکزیت «گردیز» (مساحت 9/581 کیلومتر مربع، جمعیت 506000 نفر)
ولایت پکتیکا PaktiKa به مرکزیت «شرنه» (مساحت 19/336 کیلومتر مربع، جمعیت 256000 نفر)
ولایت پنجشیر PANJSHIR با مرکزیت بازارک
ولایت تخار Takhar به مرکزیت «تالقان» (مساحت 12/376 کیلومتر مربع جمعیت 544000 نفر)
ولایت جوزجان Jowzjan به مرکزیت «شبرغان» (مساحت 25/553 کیلومتر مر بع، جمعیت 616000 نفر)
ولایت خوست KHOSTبا مرکزیت شهر خوست
ولایت دایکندی Daikondi با مرکزیت شهر خدیر
ولایت زابل Zabol به مرکزیت «قلات» (کلات) (مساحت 17/293 کیلومتر مربع جمعیت 1888000 نفر)
ولایت سر پل SARPOLبا مرکزیت شهر سرپل
ولایت سمنگان Samangan به مرکزیت «آیبک» (سمنگان) (مساحت 15/565 کیلومتر مربع، جمعیت 274000 نفر)
ولایت غزنی Ghazni به مرکزیت «غزنی» (مساحت 23/378 کیلومتر مربع، جمعیت 676000 نفر)
ولایت غور Ghowr به مرکزیت «چخچران» (مساحت 38/666 کیلومتر مربع، جمعیت 354000 نفر)
ولایت فاریاب Faryab به مرکزیت «میمنه» مسساحت 22/279 کیلومتر مربع جمعیت 610000 نفر)
ولایت فراه Farah به مرکزیت «فراه» (مساحت 47/788 کیلومتر مربع، جمعیت 245000نفر)
ولایت قندهار Qandahar به مرکزیت «قندهار» (مساحت 47/675 کیلومتر مربع جمعیت 598000 نفر)
ولایت کابل kabul به مرکزیت «کابل» (مساحت 4558 کیلومتر مربع، جمعیت 1/518000نفر)
ولایت کاپیسا kapisa به مرکزیت «محمودراقی» (مساحت 1/871 کیلومت مربع جمعیت 262000 نفر)
ولایت قندوز Qanduz به مرکزیت «قندوز» (کندز) (مساحت 7/827 کیلومتر مربع،جمعیت 583000 نفر)
ولایت کنر Konarha به مرکزیت «اسد آباد» (مساحت 10/479 کیلومتر مربع، جمعیت 262000 نفر)
ولایت لغمان Loghman به مرکزیت مهترلام (مساحت 7210کیلومتر مربع جمعیت 325000 نفر)
ولایت لوگر Lowgar به مرکزیت «برهکی» (مساحت 4652 کیلومتر مربع، جمعیت 226000 نفر)
ولایت ننگرهار Nangarhar به مرکزیت «جلال آباد» (مساحت 7616 کیلومتر مربع جمعیت 7820000 نفر)
ولایت نورستان NORESTANبا مرکزیت شهر کامدیش
ولایت نیمروز Nimruz به مرکزیت «زرنج» (مساحت 41/356 کیلومتر مربع، جمعیت 108000نفر)
ولایت وردک Vardak به مرکزیت »میدان شهر« (مساحت 9023 کیلومتر مربع، جمعیت 301000 نفر)
ولایت هرات Harat به مرکزیت «هرات» (مساحت 61/315 کیلومتر مربع، جمعیت 808000 نفر)
ولایت هلمند Helmand به مرکزیت «لشگرگاه» (مساحت 61/829 کیلومتر مربع، جمعیت 542000 نفر)

معرفی واحدهای اداری:
ولایت از جهت یک واحد اداری بزرگ بنابر اصطلاح جغرافیا یک حوزه رسمی را تشکیل داده و از همین حوزه رسمی واحدهای کوچکتر جهت انسجام امور اداری و غیره تنظیم می شد. نظام اداری و ولایت ها به درجه های یک و دو و سه تقسیم می شد. مانند کابل، ننگرهار، قندوز، بلخ، هرات و قندوز ولایات درجه یک هستند
ولایات غزنی، پروان، جوزجان، فراه، فاریاب، بغلان، تخار، بدخشان و هیلمند ولایات درجه دو و سایر ولایات درجه سوم بودند و همچنین ولسوالی ها به درجه های 1 و 2 و 3 و 4 تقسیم می شدند. که تقسیم بندی و درجه بندی آنها تا اندازه زیادی براساس تعداد جمعیت ( نفوس ) و مساحت جغرافیایی ولسوالیها صورت می گرفت. اداره قبایل و کوچی ها به علاقه داریها یا لوئی ولسوالیها مربوط می شد.

واحدهای اداری به چهار نوع تقسیم شده است:
مركز ولايت:
مركز ولايت شهر عمده ولايت (شاروالي) با يك تعداد قريه هاي جوار آن احتوا مي كند معهذا ساحه بعضي از مراكز ولايات مانند كابل، كندهار، هرات، مزار شريف، جلال آباد و ميمنه در واقع محدود به حدود شاروالي شهر مي باشد وضمنا مراكز ولايت مقام اداري ولايت است كه فعاليت هاي تمام واحد هاي كوچك اداري، لوي ولسوالي، ولسوالي و علاقه داري از آن جا نظارت مي شود .
لوي ولسوالي ( شهرستانهای بزرگ ):
لوي ولسوالي ها نيز مانند مراكز ولايات داراي يك مركز اداري و بعضي قراء ماحول آن مي باشد كه مستقيما زير اداره اين مركز قرار دارند . لوي ولسوالي ها مانند مراكز ولايات از نقطه نظر سلسله مراتب اداري واحد هاي كوچك اداري خويش را نظارت مي كنند. تعداد لوي ولسوالي ها به 5 بالغ مي گردند كه عبارتند از: لوي ولسوالي كاپيسا (محمود راقي) مربوط ولايت پروان- لوي ولسوالي كتواز (زرغون شهر) مربوط ولايت غزني- لوي ولسوالي شينوار( غني خيل) مربوط ولايت ننگرهار لوي ولسوالي ارگون ولوي ولسوالي خوست مربوط ولايت پكتيا .

ولسوالي ها ( شهرستان ):
ولسوالي ها اساس تقسيمات واحد هاي اداري افغانستان محسوب مي شوند. هر ولسوالي داراي يك مركز اداري و قريه هاي اطراف آن مي باشد. ولسوال ( شهردار ) كه در راس يك ولسوالي قرار دارد نزد والي ( استاندار ) و يا لوي ولسوال مربوط مسئوليت دارد.
نظر به تشكيلات فعلي در حدود 175 ولسوالي در سر تا سر مملكت وجود دارند.

علاقه داري ( مجموعه چند روستا ):
علاقه داري ها نيز شامل يك مركز اداري وقراء مربوط مي باشد. علاقه دار در برابر ولسوال، لوي ولسوال و يا والي مربوط خويش مسئوليت دارد. فعلا 118 علاقه داري در سر تا سر كشو روجود دارند .
در هر ولايت رئيس اداره محلي، والي ها مي باشد كه طبق مقررات مقرر مي گردد. در هر ولايت باقي نماينده هاي قوه اجرا ئيه از وزارت هاي مختلف تحت اثر والي كه نماينده بزرگ قوه اجرا ئيه مي باشد اجراي وظيفه مي كنند. والي ها نزد وزارت داخله در اجراي امور ايشان مسئوليت دارند. اراضي علاقه دار ي ها ، ولسوالي ها و لوي ولسوالي ها به قريه و دهات منقسم بوده و در هر ده يك نفر ملك انتخاب مي گردد.

تقسیمات اداری کشور در زمانهای مختلف متغییر بوده است و براساس نحوه حکومت داری تعیین میشده است. لذا در اين جا به صورت اختصار تقسيمات اداري افغانستان از زمان امير عبدالرحمن تا امروز شرح مي گردد.

- تقسيمات اداري افغانستان از زمان امير عبدالرحمن خان به شش ولايت ذيل چنين بوده است.
1- ولايت تركستان افغاني
2- ولايت بدخشان توام با واخان
3- ولايت هرات
4- ولايت قندهار
5- ولايت فراه
6- ولايت كابل

كابل به حيث پايتخت و ساير ولايات توسط نايپ الحكومه كه از طرف خود امير انتخاب مي گرديد اداره مي شدند. ولايات به نوبه خود به نواحي خرد و بزرگ تقسيم مي گردند.
- در زمان اعليحضرت امان الله خان تعديلات در تقسيمات ملكيه افغانستان به عمل آمد.
چنان چه در نظام نامه تقسيمات ملكيه افغانستان سال 1302 چنين شرح گرديده است.

افغانستان در سال 1299 به پنج ولايت و چهار حكومت اعلي به ترتيب ذيل تقسيم شده بود:
1- ولايت كابل
2- ولايت قندهار
3- ولايت هرات
4- ولايت تركستان
5- ولايت قطغن و بدخشان
1- حكومت اعلي سمت مشرقي
2- حكومت اعلي سمت جنوبي
3- حكومت اعلي فراه
4- حكومت اعلي ميمنه
ولايات تحت اداره نايب الحكومه ها و حكومات اعلي توسط حاكم اعلي و نايب الحكومه كابل كه به نام والي گفته مي شد اداره مي شدند.
ولايات و حكومت هاي اعلي به نوبه خود به تقسيمات اداري كوچك مانند حكومت هاي كلان وحكومتي ها و علاقه داري منفسم مي گرديدند و از لحاظ اداره حكومات كلان، حكومتي ها را و حكومتي ها علاقه داري ها را تحت اداره داشتند.
علاقه داري هايي كه از جمله واحدهاي كوچك اداري محسوب مي شدند از قريه هاي متعدد متشكل بودند.
امور اداري علاقه توسط علاقه دار و امور اداري قريه ها توسط يك يا دو نفر قريه دار اجرا مي گرديد. حكومتي ها به سه درجه انقسام يافته بودند: اول، دوم و سوم وعلاقه داري ها به درجه اول و دوم تقسيم مي شدند.

- در زمان اعليحضرت محمد نادر خان در تقسيمات ملكيه ولايات افغانستان نيز تغيرات به شرح ذيل به عمل آمد:
1- ولايت كابل
2- ولايت قندهار
3- ولايت هرات
4- ولايت مزار شريف
5- ولايت قطغن و بدخشان
1- حكومت اعلي سمت مشرقي
2- حكومت اعلي سمت جنوبي
3- حكومت اعلي فراه و چخانسور
4- حكومت اعلي ميمنه و حكومت مستقل ارگو ن
آمر ولايت كابل به نام والي و ساير ولايات به عنوان نايب الحكو مه و حكومت هاي اعلي به نام حاكم اعلي خطاب مي شدند و در عين زمان مانند سابق اين تقسيمات اداري به تقسيمات اداري كوچك تر يعني دوازده حكومت كلان و 120 حكومت ثالثه و 163 علاقه داري تقسيم مي گرديد.

- در زمان اعليحضرت محمد ظاهرشاه در تقسيمات ملكيه ولايات افغانستان نيز تغيرات به شرح ذيل به عمل آمد:
به تعقيب يك سلسله اصلاحات كه در امور مختلفه افغانستان از جانب سازمان دولتي روي دست گرفته شد در سال 1343 تشكيلات اداري جديد تدوين و تشكيلات سابقه ملغي قرار داده شد. در ابتدا يعني در سال 1343 افغانستان به 29 ولايت و يك سال بعد از آن به 28 ولايت تقسيم گرديد. اما از زمان نظام خجسته جمهوري يعني سال 1352 به اين طرف افغانستان به 27 ولايت تقسيم گرديده است كه به اين اساس در افغانستان 325 واحد اداري وجود دارد كه شامل 27 ولايت 5 لوي ولسوالي 175 ولسوالي و 118 علاقه داري مي باشند.
- تقسیمات اداری کشور در سال 1370 هجری شمسی شامل 32 ولایت ، 94 نقطه شهری، 294 ولسوالی و 35500 قریه بوده است. که علاقه داریها از تشکیلات اداری حذف و به ولسوالی تبدیل شده است.