گفتگو میان گفتمان ها و خرده گفتمان ها، برکت هایی دارد که در کوتاه مدت و دراز مدت بستر غنای فرهنگی و همگرایی اجتماعی را فراهم می سازد و از میزان و شدت خشونت می کاهد. 4 ثور، نشست علمی هرات و سیاست با محوریت گفتمان های دینی در هرات معاصر توسط انستیتوت مطالعات استراتژیک برگزار شد. چکیده مقاله ی ارایه شده از سوی بنده با عنوان تبارشناسی جریان های فکر دینی در هرات، تقدیم ارباب معرفت می گردد.

پدیده‌های اجتماعی ناشی از عواملی است که خود از گفتمان‌ها ریشه می‌گیرد. گفتمان‌ها نیز به لحاظ تئوریک از نوع نگاه جریان‌ها نسبت به هستی و سرشت و سرنوشت انسان‌ها و به لحاظ عمل در متن جامعه، از نوع مناسبات اجتماعی و شیوه مواجهه انسان با پدیده‌های جمعی و عمومی، مایه می‌یابد. کنش و واکنش‌های موجود در هرات، بسان دیگر جغرافیای فرهنگی و انسانی،‌ برخاسته از تفکر نظری و امتداد آن در حوزه‌ی اجتماعی و فرهنگی است.

به همین دلیل، شناخت ریشه‌ها و رویش‌های جریان‌های گفتمانی، می‌تواند در زیست مسالمت‌آمیز، هم‌گرایی و هم‌افزایی مجموعه‌ها و تعالی فکری جامعه موثر باشد. فارغ از دسته‌بندی‌های مختلف، این نوشتار، جریان‌های قدیمی و نوپدید هروی را به سنتی، نوگرا و احیاگرا دسته‌بندی می‌کند. ذیل جریان‌های سنتی و قدیمی، با تفکیک به دو زیر شاخه‌ی شریعت‌گرا و طریقت‌گرا،‌ شاخص‌های گفتمانی جریان‌های سنی و شیعی مرتبط با هرکدام مورد بحث قرار می‌گیرد.

جریان‌های احیاگرانه‌ی سنی و شیعی، که یک جریان عام دینی در کلان‌روایت‌های دو پارادایم معرفتی اسلامی است، مولفه‌های خاصی دارد که می‌کوشد به نوسازی معرفت دینی در تعامل و تلائم با وضعیت نوین فرهنگی، سیاسی و اجتماعی همت گمارد. جریان نوگرا،(با تسامح در کاربرد "جریان" نسبت به کنش‌گران آن) نیز می‌کوشد از منظر عقلانیت مدرن به بازخوانی و بازسازی میراث فکری و دینی بپردازد. این تحقیق با روش‌ توصیفی، تحلیلی کوشیده است در حد خود به شناسایی ریشه‌ها و رویش‌های جریان‌های اجتماعی فکر دینی در هرات بپردازد و شاخص‌های گفتمانی هرکدام را بازنمایی کند.

مفاهیم کلیدی: سنتی، سنت‌گرا، شریعت‌گرا، طریقت‌گرا، احیاگری، نوگرایی، فقه حکومتی، عقل و وحی، حجیت ترکیبی منابع معرفت، عقلانیت انتقادی، نومعتزلی، روشنفکری دینی.

سید محمد مهدی افضلی

>>>   در افغانستان و جهان اسلام چراغ اسلام خاموش است و چراغ تجارت آن روشن است
چهار بی دین و نا انسان شده رهبر و فتوا دهنده
احمد از کابل

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است