مقدمه:
ترامپ در یک تویت به ترکیه هشدار داده است در صورت که ارتش ترکیه به کرد های متحد آمریکا در سوریه حمله کند اقتصاد ترکیه را ویران خواهد نمود بعد از نشر این تویت ارزش لیره و بازار بورس استانبول افت نمود.
چندی پیش نیز تنش میان میان ترکیه و آمریکا بر سر یک کشیش آمریکایی بالا گرفته بود دراین جستار رابطه آمریکا و ترکیه و عوامل افت ارزش لیره را واکاوی می کنیم.

دولت ترکیه در خواست ترامپ برای آزادی یک کشیش آمریکایی که ترکیه وی را جاسوسی و به دست داشتن در کودتا نافرجام دوسال پیش متهم می کند رد نمود.
درپی این اقدام دونالد ترامپ در یک تویت به ترکیه هشدار دارد که عدم آزادی کشیش آمریکایی برای ترکیه بسیار گران تمام خواهند شد درپی این تویت هشدار آمیز ترامپ ارزش پول ملی ترکیه"لیره" در مقابل دالر آمریکا سقوط نمود.
وزیر دارایی ترکیه که داماد اردوغان هم هست تلاش نمود تا در دیدار با بازرگان ملی بازار ارز این کشور را به حالت عادی برگرداند که دونالد ترامپ دریک تویت دیگر تعرفه بالای واردات فولاد و المونیم را دو برابر نمود وهم زمان مدعی شد که ارزش لیره ترکیه در مقابل دالر قدرت مند در حال پایین آمدن است که این مساله نوسانات را در بازار ارز بیشتر ساخت.

اگرچه خبر سرمایه گذاری پانزده میلیارد دالری قطر در ترکیه تا حدودی ثبات را در بازار های ارزی ترکیه ایجاد کرد، اما از سوی دیگر اتحادیه سرمایه گذاران خصوصی از دولت اردوغان خواست تا بخاطر نجات اقتصاد این کشور با آمریکا وارد گفتگو شود. دراین نوشته به این مساله می پردازیم که عوامل کاهش ارزش لیره در مقابل دالر آمریکایی چی بوده و همچنان بررسی خواهیم کرد که در جنگ تجارتی کدام طرف تمکین خواهد نمود.
عوامل کاهش نرخ لیره در سال های اخیر؛
فرار سرمایه خارجی؛

در پی آغاز جنگ تجاری میان آمریکا و ترکیه سرمایه گذاران خارجی در پی خروج سرمایه های شان از ترکیه است،دونالد ترامپ به گونه غیر مستقیم به سرمایه گذاران خارجی پیام داده است که ترکیه مکان امن برای سرمایه گذاری نیست،خروج سرمایه های خارجی در پهلوی سایر تبعات مخرب اقتصادی ضربه بسیار مهلک بر ارزش لیره هم وارد می کند.
بحران مالی سال 2008
بعد از به قدرت رسیدن حزب عدالت وتوسعه ترکیه از لحاظ اقتصادی یک روند رو به رشد را تجربه نمود.بحران مالی سال 2008 که جهان را در نوردید.اثرات این بحران در اقتصاد ترکیه میان سال 2011 الی 2012 نمایان گردید.

کاهش صادرات و افزایش واردات؛
یکی از نتایج بحران مالی 2008 در ترکیه کم شدن صادرات و افزایش واردات گردید.از لحاظ اقتصادی افزایش حجم واردات در طول المدت منجر به کاهش ارزش پول ملی در برابر ارز خارجی می گردد.

کسر بودجه؛
کسر بودجه نیز در سال های پسین یکی از عوامل کاهش ارزش لیره در مقابل دالر محسوب می گردد، همچنان دولت ترکیه پروژه های بزرگ را به نهاد های خصوصی واگذار نموده بود وبرای این نهاد ها تضمین مالی داده بود که در برخی موارد دولت ترکیه نتوانست به این تعهدات خویش عمل کند که این امر به بخش خصوصی ضربه جدی را وارد نمود وباعث کاهش ارزش لیره در برابر ارز خارجی گردید. واردات ترکیه پنجاه میلیارد دالر بیشتر از صادرات این کشور می باشد.

رابطه ترکیه با غرب؛
بعد از میان رفتن خلافت عثمانی و شکل گیری ترکیه نوین به رهبری مصطفی کمال اتاترک این کشور همواره تلاش داشته است تا با غرب رابطه نزدیک وعمیق داشته باشد ازهمین رو ترکیه بعد از کوشش های فراوان به عضویت ناتو درآمد.درپهلوی عضویت در ناتو رهبران سیاسی این کشور"به جز از رهبران اسلام گرا" همواره سعی کرده اند تا زمینه عضویت این کشور را در اتحادیه اروپا فراهم گردد.ازسوی دیگر در جریان جنگ سرد کشورهای غربی که در راس آن آمریکا قرار داشت نیز علاقه مند به جذب ترکیه در بلاک غرب بود چون در جنگ با بلاک شرق ترکیه رول بسیار مهم را بازی می کرد.

اهمیت ترکیه برای آمریکا؛
اهمیت ترکیه برای آمریکا را باید در دو برهه زمانی بررسی نمود
دوره جنگ سرد و دوره بعد از جنگ سرد. در زمان جنگ سرد ترکیه اهمیت کلیدی برای غرب وبه ویژه برای آمریکا داشت،کشور های غربی دراین برهه زمانی از ترکیه منحیث یک دژ نظامی علیه بلاک شرق به رهبری شوروی سابق کار گرفت،اما بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از اهمیت استراتیژیک ترکیه کاسته شد. در جریان جنگ خلیج فارس، تهاجم آمریکا بالای افغانستان وعراق تا حدودی این اهمیت دوباره احیا گردید.

عوامل ستیز با غرب به ویژه آمریکا؛
همان طور که در سطور قبلی یاد آور شدیم که در زمان جنگ سرد کشور ترکیه برای جهان غرب از اهمیت فوق العاده داشت اما بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ازاین اهمیت کاسته شد.ازهمین رو اتحادیه اروپا به تلاش های ترکیه برای پیوستن به اتحادیه تا این دم پاسخ مثبت ویا منفی نداده است که این مساله باعث سرخوردگی از غرب نزد رهبران سیاسی گردیده است.اگر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا پزیرفته شود درپهلوی فواید فراوان سیاسی این کشورشامل اتحاد گمرکی اتحادیه اروپا خواهد شد و از مالیات بسیار کمر شکن که فعلاً بر صادرات ترکیه وضع گردیده است نیز رهایی خواهد یافت.

بعد از روی کار آمدن حزب عدالت وتوسعه استراتژست های این حزب به ویژه داود اوغلو دربخش سیاست خارجی ترکیه دکترین عمق استراتیژیک را مطرح نمود به اساس این سیاست ترکیه باید به سیاست یک جانبه و افراطی نزدیکی به غرب را کنار بگزارد و با در نظر داشت گذشته پربارتاریخی"دوره خلافت عثمانی" نگاه ویژه به شرق داشته باشد. وی در کتاب معروفش"دکترین عمق استراتیژیک" می گوید: ما هرقدر کمان مان را در آسیا کش کنیم تیر آن در عمق اروپا خواهد نشست.
با اتخاذ این سیاست ازسوی دولت اردوغان ازیک طرف و موقف گنگ ومهبم اتحادیه اروپا در باره عضویت یا عدم عضویت ترکیه دراین اتحادیه باعث شد تا به صورت طبعی ترکیه گام به گام از غرب دور شود.

تنش با اسراییل؛
ترکیه با اسراییل در طول حیات سیاسی خویش رابطه نزدیک داشته است.ارتش ترکیه با اردو اسراییل پیمان های استراتیژیک امنیتی را به امضاء رسانیده است.همه ساله این دو کشور مانورهای نظامی برگذار می نمایند،اما بعد از حادثه خونین کشتی مرمره"کشتی که برای مردم غزه کمک های انسانی حمل می کرد" روابط این دو کشور به تیره گی گرایید وهیچ گاه به حالت عادی"قبل از حکومت حزب عدالت وتوسعه" بر نگشت،رجب طیب اردوغان هر از گاهی سیاست اسراییل در قبال فلسطین را نکوهش می کند که این سیاست ترکیه یکی از عوامل فشار دولت ترامپ علیه دولت اردوغان به حساب می آید.

خرید اس 400 و نزدیکی به روسیه؛
سامانه موشکی ایس 400 یکی از سیستم های بسیار پیش رفته دفاعی است که توسط روسیه تولید گردیده است،گفته می شود که این سیستم قادر به مهار موشک های پیش رفته آمریکا و هم چنان این سامانه توانایی دفع هر گونه حمله جنگنده های پیش رفته اسراییلی و امریکایی را نیز دارا می باشد.دراین آواخر دولت ترکیه مذاکرات را برای خرید این سامانه موشکی با روسیه نهایی نموده است که این مساله نیز خشم آمریکا را بر افروخته است.

نقش آمریکا در کودتا نا فرجام؛
تاریخ سیاسی ترکیه مملو است از کودتا های مستقیم وغیر مستقیم ارتش،بعد از روی کار آمدن دولت به رهبری حزب عدالت وتوسعه این حزب تلاش نمود تا نقش ارتش را درسیاست کم رنگ نماید وتا حدودی دراین راستا موفق هم شد ازهمین رو ارتش این حکومت را برای آینده اقتدار خویش خطر تلقی نمود و درپی حذف آن برآمد ولی این بار کودتا ارتش ناکام گردید.
دولت ترکیه جنبش فتح الله گولن"دوست دیروز رقیب امروز" را در تبانی با آمریکا و ارتش مسوول این کودتاه دانست ازهمین رو دولت ترکیه پانزده شهروندن آمریکا به شمول کشیش برانسون را در پیوند به این کودتاه نا فرجام دست گیر نمود.

نتیجه گیری؛
در صورت که دولت ترامپ تحریم های ثانویه را علیه ترکیه اجرا کند،ضربه مهلکی به اقتصاد ترکیه خواهد زد. درهمین حال کشورهای اروپایی به خصوص المان تلاش دارد که جنگ تجاری میان آمریکا و ترکیه فروکش نماید چون بیش ترین ضرر را دراین قسمت اتحادیه اروپا متقبل خواهد شد.
حدود شصت فیصد تجارت ترکیه با اتحادیه اروپا ویا از طریق اتحادیه اروپا صورت می گیرد و در صورت رکود وضع اقتصادی ترکیه برای اتحادیه اروپا مشکلات را به بار خواهند آورد ازسوی دیگر اتحادیه اروپا حدود هشتاد میلیارد دالر به بخش خصوصی ترکیه وام اعطا کرده است و درصورت سقوط ارزش لیره این شرکت ها توانایی تادیه قروض این اتحادیه را از دست خواهند داد.

ازسوی دیگر دولت ترکیه مدعی شده است که آن ها در استانه رهایی شهروندان آمریکایی بودند اما اقدامات دولت ترامپ دراین راستا بسیار آمرانه وقلدر منشانه است که این امر لطمه جدی را به حکمیت ملی ترکیه وارد می کند.
قسمی که در بالا گفتیم ترکیه توانایی ادامه جنگ تجاری با آمریکا را ندارد ازهمین رو به زودی دولت اردوغن در برابر خواست های دولت ترامپ تمکین خواهد نمود و نشانه های این تمکین ازهمین حالا در حال اشکار شدن است چون سفیر ترکیه در آمریکا به رسانه ها گفت که این کشور حاضر است تا دراین رابطه با دولت آمریکا گفتگو کند.
دولت ترکیه بعد از مدتی کشیش برانسون را رها و ترامپ از وی در کاخ سفید استقبال نمود به نظر می رسد ترکیه بار دیگر به گونه ای عقب نشینی خواهد نمود.

لطیف آرش

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است