آنچه در یک جمله می‌توان در مورد آتش‌سوزی بزرگ در گمرک مرزی اسلام‌قلعه بیان کرد، این است که در این منطقه «فاجعه‌ای بزرگ» روی داده است. مقام‌های محلی هرات روایت می‌کنند که در جریان دو دهه اخیر، چنین رویدادی در سطح کشور بی‌سابقه بوده است. برخی رانندگان «فساد و کارشکنی» در گمرک اسلام‌قلعه را عامل گسترش آتش‌سوزی و خسارت‌های مالی می‌دانند. به روایت گواهان رویداد، پس از آغاز آتش‌سوزی، سربازان گمرک اجازه خروج موترهای باربری را ندادند و با شلیک گلوله، مانع خروج موترها از محل آتش‌سوزی شدند.

اعضای هیأت وزارت مالیه که برای بررسی این رویداد به هرات سفر کرده‌اند، می‌پذیرند که در جریان آتش‌سوزی، با حمله برخی ساکنان بومی محل، به تأسیسات، امکانات اداری و اسناد گمرک مرزی اسلام‌قلعه آسیب رسیده است. منابع معتبر از حمله صدها تن به نمایند‌گی بانک‌های خصوصی و دولتی در بندر اسلام‌قلعه برای چپاول پول‌های نقد خبر می‌دهند. مقام‌های محلی هرات نیز غارت اموال بازرگانان و موترهای باربری را می‌پذیرند. در این میان، هنوز در مورد تلفات انسانی این رویداد آمار دقیقی وجود ندارد. وسعت آتش‌سوزی به حدی زیاد بود که حکومت افغانستان از مهار آتش عاجز ماند و دست کمک به سوی ناتو و ایران دراز کرد. تیم‌های آتش‌نشان از شهرهای مرزی ایران عصر روز شنبه وارد خاک افغانستان شدند و تا نیمه‌های شب نبرد با شعله‌های سرکش آتش ادامه داشت.

سفر به گمرک مرزی اسلام‌قلعه؛
صبح روز یک‌شنبه، یک‌ روز پس از آتش‌سوزی بزرگ در بندر مرزی اسلام‌قلعه هرات، راهی این منطقه شدیم. گمرک اسلام‌قلعه در ۱۲۰ کیلومتری مرکز شهر هرات و نزدیک مرز مشترک با کشور ایران موقعیت دارد. سفر به این منطقه، با حضور و فعالیت طالبان در مسیر راه، خطرناک بود و منتظر ماندیم تا هماهنگی‌های امنیتی از سوی مقام‌های محلی هرات انجام شود. همین چند روز پیش بود که موتر نیروهای پولیس محافظت عامه در این مسیر با ماین کنار جاده‌ای برخورد کرد و چهار سرباز کشته شدند. کیلومترها دورتر از بندر مرزی اسلام‌قلعه، دود سیاه بزرگی آسمان را احاطه کرده بود و خبر از فاجعه‌ای بزرگ می‌داد. در مسیر راه، موترهای باربری به چشم می‌خوردند که موفق شده بودند از معرکه جان سالم بدر ببرند.

در نزدیکی تأسیسات بندر مرزی، ده‌ها تانکر بزرگ نفت‌ و گاز که در اثر آتش‌سوزی منفجر شده بودند، روی زمین افتاده بودند. شعله‌های آتش و دود‌، چندین ساعت پس از فروکش کردن آتش‌سوزی، هم‌چنان به چشم می‌خورد. نیروهای امنیتی برای مهار هجوم مردم در نزدیکی گمرک حضور داشتند و مسیر ورود به تأسیسات گمرک را مسدود کرده بودند. تیم‌های آتش‌نشانی، که تا نیمه‌های شب سرگرم نبرد با آتش بودند، با آغاز روشنایی صبح، برای خاموش کردن آتش دوباره دست به کار شدند. برخی تانکرهای نفت‌وگاز در حال سوختن بود و جز تیم‌های آتش‌نشانی، دیگران جرأت نزدیک ‌شدن به محل اصلی آتش‌سوزی را نداشتند. هر چند دقیقه، صدای انفجار تانکرهای گاز و تانکی‌های تیل موترهای باربری به گوش می‌رسید و خطر مرگ، افرادی که در محوطه گمرک بودند را تهدید می‌کرد.

فساد در گمرک، عامل گسترش فاجعه؛
رانند‌گان موترهای باربری فساد موجود در گمرک مرزی اسلام‌قلعه را عامل گسترش آتش‌سوزی و افزایش خسارت‌ مالی می‌دانند. نوراحمد جمشیدی، راننده موتر باربری، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که پس از وقوع آتش‌سوزی، سربازان امنیتی گمرک اجازه ندادند موترهای باربری از توقف‌گاه گمرک خارج شوند و همین امر سبب گسترش آتش‌ شد. او ادعا دارد که فساد گسترده در گمرک مرزی اسلام‌قلعه وجود دارد و کارمندان گمرک و سربازان امنیتی با دریافت پنج تا ۱۵هزار افغانی از هر موتر باربری، اجازه می‌دهند موترها بدون رعایت نوبت، از گمرک خارج شوند.

رانند‌گان تانکرهای مواد سوخت مدعی‌اند که پس از آتش‌ گرفتن اولین تانکر گاز و آغاز آتش‌سوزی، آنان تلاش کردند موترهای باربری و تانکرهای سوخت را از محوطه گمرک خارج کنند، اما فرمانده گمرک دروازه خروجی را مسدود کرد و اجازه خروج موترها را نداد. اسماعیل تیموری، یکی دیگر از راننده‌گان، می‌گوید پس از آغاز آتش‌سوزی، سربازان امنیتی گمرک دروازه خروجی را قفل کردند و با شلیک گلوله بر تایر موترهای باربری، اجازه خروج موترها از محل آتش‌سوزی را ندادند. افرادی که موترهای‌شان در آتش سوخته‌اند، می‌افزایند که به دنبال آتش‌سوزی، گمرک ایران دروازه ورودی خود را به روی موترهای باربری و افرادی که در محوطه گمرک اسلام‌قلعه بودند باز کرد، اما مقام‌های گمرک افغانستان، دروازه خروجی را بستند و همین امر سبب افزایش خسارت‌های مالی شد.

عبدالرسول، یکی دیگر از راننده‌های موتر باربری در هرات، باور دارد که اگر دروازه خروجی گمرک افغانستان مسدود نمی‌شد، میزان خسارت‌های مالی کاهش می‌یافت و دامنه آتش‌سوزی گسترش پیدا نمی‌کرد. رانند‌گان هراتی ادعا دارند که سربازان امنیتی گمرک، با حفر چند کانال در اطراف توقف‌گاه موترهای باربری، مانع خروج موترها شدند و از هر موتر برای خروج از سه مسیر مشخص، پنج تا ۱۵هزار افغانی باج‌گیری می‌کنند. بررسی میدانی خبرنگاران روزنامه ۸صبح از محل آتش‌سوزی و توقف‌گاه موترهای باربری گمرک مرزی اسلام‌قلعه نشان‌ می‌دهد که چند کانال در توقف‌گاه موترهای باربری گمرک حفر شده است.

توقف طولانی‌مدت تانکرهای سوخت؛
در محوطه گمرک اسلام‌قلعه هرات، ده‌ها راننده موترهای باربری که پس از وقوع آتش‌سوزی موفق شدند از این محل به سوی مرز ایران فرار کنند، با فروکش کردن آتش، دوباره به خاک افغانستان بازگشته بودند. شماری از آنان مدعی‌اند که در پی حضور هیأتی از مرکز کشور، تانکرهای مواد سوختی از چند روز پیش در توقف‌گاه گمرک متوقف شدند و حتی موترهایی که اسناد تعرفه گمرکی‌شان تمام شده بود، اجازه خروج نداشتند. ویدیویی که یک‌ روز پیش از آتش‌سوزی در شبکه‌های اجتماعی نشر شد، صحبت‌های یکی از رانند‌گان را نشان می‌دهد که از توقف موترهای مواد سوخت شاکی است و از احتمال وقوع آتش‌سوزی ابراز نگرانی می‌کند.

ناصر عظیمی، از رانندگان ایرانی که راننده موتر تانکر گاز است، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که از حدود ۱۳ روز پیش در گمرک مرزی اسلام‌قلعه منتظر بود و برایش اجازه خروج داده نشد و سرانجام تانکر گاز در آتش سوخت. غلام‌سخی زنده‌دل، یکی دیگر از رانندگان ایرانی، می‌گوید که پیش از این موترهای مواد سوخت در جریان یک ‌هفته از گمرک خارج می‌شد، اما این‌ بار بیش‌تر از دو هفته منتظر ماند و موترش خارج نشد. وی افزود که موترش ۲۴ تُن گاز داشت، اما به دلیل فساد موجود در گمرک افغانستان، مقدار گاز در بارنامه ۱۸ تُن ذکر شد.

رحمان عصمتی، یکی دیگر از راننده‌های ایرانی، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که دست‌کم حدود ۳۰۰ تانکر مواد سوخت شامل گاز مایع، نفت‌ خام و دیگر فرآورده‌های سوختی، از راننده‌گان ایرانی در گمرک اسلام‌قلعه متوقف بود و همه در آتش سوخت.

آغاز بررسی هیأت وزارت مالیه؛
برای بررسی علت وقوع آتش‌سوزی بزرگ در گمرک مرزی اسلام‌قلعه، هیأتی به ریاست رییس عمومی گمرکات وزارت مالیه افغانستان به هرات سفر و از گمرک مرزی اسلام‌قلعه بازدید کرده است. رییس عمومی گمرکات وزارت مالیه، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌پذیرد که پس از هجوم برخی ساکنان بومی بندر مرزی اسلام‌قلعه، به تأسیسات، تجهیزات اداری و اموال گمرک آسیب رسیده و برخی کمپیوترهای دفترهای گمرک سرقت شده است. منابع معتبر به روزنامه ۸صبح می‌گویند که پس از آغاز آتش‌سوزی، برخی افراد به دفترهای اداری گمرک و نمایندگی‌های چند بانک خصوصی و دولتی حمله کردند و قصد داشتند با شکستن دروازه، پول‌های نقد موجود در بانک‌ها را دزدی کنند، اما به دلیل مقاومت نیروهای امنیتی، موفق نشدند.

آمنه احمدی، رییس عمومی گمرکات وزارت مالیه، پافشاری دارد که اگر کارمندان و نیروهای امنیتی گمرک در فساد دخیل باشند، مورد پیگرد قرار می‌گیرند و به نهادهای عدلی و قضایی معرفی خواهند شد. او می‌پذیرد که نیروهای امنیتی مانع خروج موترها شدند، اما از حفر کانال در توقف‌گاه موترهای باربری ابراز بی‌خبری می‌کند. خانم احمدی می‌افزاید که یکی از دلایل توقف طولانی موترهای باربری و تانکرهای مواد سوخت در گمرک هرات، اعتراض رانندگان و مشکلات موجود میان آنان و وزارت ترانسپورت است. او تأکید دارد که نبود ظرفیت در گمرک سبب توقف موترها نشده و مقام‌های گمرک هرات در این مورد کم‌کاری نکرده‌اند.
هیأت اعزامی وزارت مالیه به هرات، هم‌چنان می‌افزاید که یافته‌های این هیأت پس از تکمیل بررسی‌ها، با رسانه‌ها و مردم در میان گذاشته می‌شود، اما تاکنون جزییات بیش‌تری در پیوند این رویداد وجود ندارد و موارد گوناگون باید بیش‌تر بررسی شود.

غارت و چپاول اموال بازرگانان؛
روز شنبه، چند ساعت پس از آغاز آتش‌سوزی، بازرگانان و مقام‌های محلی هرات، از خطر چپاول اموال موترهای باربری ابزار نگرانی کردند. ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی نشر شد، نشان می‌دهد که افرادی به یک موتر حامل سیب حمله کرده و میوه‌ها را غارت می‌کنند. شماری از بازرگانان هراتی ادعا دارند که در جریان آتش‌سوزی، بخش بزرگی از اموال وارداتی یا در آتش سوخت یا هم از سوی مردم چپاول شد. بازرگانان هراتی هم‌چنان ادعا دارند که برخی رانندگان به بهانه چپاول اموال از سوی مردم و گرفتن بار موترها در مسیر راه از سوی طالبان، اموال‌شان را تحویل نمی‌دهند و مدعی‌اند کالاهای وارداتی غارت شده است.

مقام‌های محلی هرات می‌گویند که پس از وقوع آتش‌سوزی، حدود ۲۵هزار موتر باربری با حضور نیروهای امنیتی از توقف‌گاه گمرک اسلام‌قلعه خارج و به محل‌های امن منتقل شد. افزون بر این، شمار زیادی از موترهای باربری به آن‌ سوی مرز در کشور ایران انتقال یافته است. نوراحمد حیدری، معاون والی هرات، که برای بررسی وضعیت گمرک اسلام‌قلعه حضور یافته بود، در صحبت با روزنامه ۸صبح غارت اموال بازرگانان را تأیید می‌کند، اما تأکید دارد که میزان دقیق کالاهایی که غارت شده، مشخص نیست. یونس قاضی‌زاده، رییس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات، می‌گوید که افزون بر سوختن اموال تجارتی، بخش زیادی از کالاهای وارداتی غارت شده است. به گفته‌ او، میزان دقیق خسارت مالی باید طی روزهای آینده بررسی شود، اما بررسی ابتدایی نشان می‌دهد که میلیون‌ها دالر به بازرگانان زیان مالی رسیده است.

همکاری همسایه برای مهار آتش؛
چند ساعت پس از وقوع آتش‌سوزی در گمرک اسلام‌قلعه، مقام‌های محلی هرات از گستردگی بسیار زیاد آتش خبر دادند و برای مهار آن از نیروهای «ناتو» و کشور ایران درخواست کمک کردند. سیدوحید قتالی، والی هرات، که تا نیمه‌های شب برای مدیریت اوضاع در گمرک اسلام‌قلعه حضور داشت، درخواست کرد که هواپیماهای ویژه آتش‌نشانی، آتش را مهار کنند. افزون بر نیروهای پولیس آتش‌نشانی افغانستان، چندین تیم آتش‌نشانی از ایران نیز برای مهار آتش‌سوزی وارد خاک افغانستان شدند. به روایت آنان، به دلیل انفجار تانکرهای سوخت، دامنه آتش‌ صدها متر از محل اصلی گسترش یافت.

علی حسینی، فرمانده تیم آتش‌نشانی اعزامی از ایران، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که افزون بر حضور تیم‎‌های آتش‌نشانی از شهرهای مرزی تایباد، تربت‌جام، فریمان و کاریز، ۱۲ موتر آتش‌نشانی و ۳۰ نیروهای آتش‌نشان از شهر مشهد برای مهار آتش وارد خاک افغانستان شدند. او آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه را چنان گسترده و بزرگ توصیف می‌کند که تاکنون آتش‌سوزی به این گسترد‌گی را در ایران مشاهده نکرده است. از دید وی، در هنگام آغاز سوختن تانکرهای سوخت، گمرک اسلام‌قلعه به «جهنم آتش» بدل گشته بود. محسن اسدی، یکی دیگر از نیروهای آتش‌نشانی اعزامی از ایران، می‌گوید که آتش‌سوزی به دلیل وجود تانکرهای مواد سوخت و کالاهای «قابل سوختن» بسیار گسترده بود، اما نیروهای اعزامی از ایران در کنار نیروهای افغانستان، موفق شدند نیمه‌های شب آتش را مهار و از گسترش بیش‌تر جلوگیری کنند.

با این‌همه، مقام‌های محلی هرات و رییس عمومی گمرکات وزارت مالیه، می‌پذیرند که امکانات کافی برای مهار آتش در گمرک اسلام‌قلعه وجود نداشت و نیاز است تجهیزات بیش‌تر برای مهار آتش فراهم شود. آتش‌سوزی بزرگ گمرک اسلام‌قلعه میلیون‌ها دالر خسارت برجای گذاشت، اما تاکنون از شمار دقیق تلفات جانی این رویداد، گزارشی وجود دارد.

محمدحسین نیک‌خواه
۸صبح

>>>   کار پاکستان است.
پیش از آغاز افتتاح مرز غلام خان در خوست،پاکستان توسط طالبان مرز اسلام قلعه را به آتش کشید.
این که ایران چه عکس العمل نشان میدهد،هنوز معلوم نیست.

>>>   واقعا خدا همسایه ماایران را پایدار نگاه دارد

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است