خلیل‌الرحمن حقانی، وزیر امور مهاجرین در حکومت طالبان روز چهارشنبه در انفجاری در کابل کشته شد.

بلندپایه‌ترین مقام کشته‌شده حکومت طالبان؛
خلیل‌الرحمن حقانی بلندپایه‌ترین مقام و اولین وزیر طالبان است که در بیش از سه و نیم سال حکومت طالبان کشته شد. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، گروه داعش را در پس این حمله دانست و ساعاتی بعد شاخه خراسان گروه داعش نیز مسئولیت این حمله انتحاری را برعهده کرفت.
به گزارش بی بی سی، خلیل‌الرحمن عمو(کاکا) سراج‌الدین حقانی وزیر داخله طالبان و از چهره‌های قدرتمند «شبکه حقانی» در دو دهه جنگ با آمریکا بود. حقانی‌ها از قوم پشتون، قبیله زدران هستند و پایگاه عمده آنها در ولایت‌های شرقی افغانستان است. او برادر بنیانگذار شبکه حقانی، جلا‌ل‌الدین حقانی بود که یکی از فرماندهان ارشد مجاهدین در برابر شوروی در دهه ۱۹۸۰ بود. خلیل‌الرحمن نیز در جنگ علیه شوروی شرکت داشت.
او تنها مقام ارشد در حکومت طالبان بود که کمتر پیشوند «ملا و مولوی» استفاده می‌کرد، ظاهرا بیشتر بر جنبه فرمانده جهادی بودن خود تاکید داشت و تا همین اواخر همیشه یک کلاشینکف را با خود حتی در جلسات رسمی حمل می‌کرد. او در مراسم فارغ‌التحصیلی یک مدرسه دینی در پکتیا از علما خواست تا در مدارس علاوه بر آموزش‌های دینی «افکار جهادی و نظامی» هم آموزش داده شود.

نبود نیروی حرفه‌ای امنیتی برای حفاظت مقامات؛
انس حقانی، برادر زاده، خلیل‌الرحمن حقانی گفت که عمو/کاکای ۵۸ ساله‌اش پس از خروج از مسجد در صحن وزارتامور مهاجرین هدف گرفت.
تصاویری دوربین‌های مداربسته منتشرشده که گفته شده از فرد مهاجم است و او را در حال وارد شدن به وزارتخانه نشان می‌دهد و تصویر دیگری از او در داخل مسجد که دست راستش گچ‌بندی و آویزان به گردنش است با تصویری که داعش در کانال تلگرامی «اعماق» نشر کرده، شباهت دارد.
حکومت طالبان که مدعی است امنیت کامل را تامین کرده و گروه داعش سرکوب شده‌ است، و هزاران دوربین امنیتی را در سطح شهر کابل نصب کرده است.
اما این حمله به آسانی توانست یک مقام ارشد را در داخل وزارتخانه ترور کند، که نشان از خلاء‌های جدی امنیتی دارد.
یما بارز، گزارشگر بی‌بی‌سی که در تابستان امسال به کابل برای مصاحبه با آقای حقانی به وزارت امور مهاجران رفته بود، می‌گوید تدابیر امنیتی در ورودی شدید نبود و حتی کمتر از دوره دولت پیشین بود، بخشی از موانع سیمانی از برابر ورودی برداشته شده و بازرسی کامل بدنی و‌ وسائل انجام نمی‌شد. او می‌گوید مقام‌های طالبان می‌خواهند به مردم نشان بدهند که تدابیر امنیتی آنها متفاوت از مقام‌های دولت پیشین است و امنیت هم در کشور تامین شده و از این نظر افتخار می‌کنند.

داعش هنوز تهدید در افغانستان است؛
در بهار سال گذشته محمد داوود مزمل، والی بلخ که فردی نزدیک به رهبر طالبان بود در یک حمله انتحاری داعش در داخل دفترش در شهر مزارشریف کشته شد، پس از آن ترتیبات حفاظتی مقام‌های طالبان شدیدتر شده است.
با این ترور، گروه داعش نشان داد که هنوز تهدید جدی برای رهبران طالبان است. اگرچه حکومت طالبان بارها مدعی «تصفیه» و «کوبیده شدن هسته‌های» کامل اعضای داعش که خوارج می‌نامد، شده است.
شاخه خراسان گروه داعش حملات مرگباری در مساجد شیعیان و خانقاه‌های صوفیان و عبادتگاه‌های سیک‌ها انجام داده است.
مقامات حکومت طالبان پیوسته تاکید دارند که داعش در داخل افغانستان سرکوب شده است اما به یکی از کشورهای همسایه اشاره می‌کنند که در آنجا داعش پایگاه دارد.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی ارشد حکومت طالبان،‌ دیروز در مصاحبه با تلویزیون طلوع گفت: «در مورد حمله به خلیل‌الرحمن حقانی هنوز تحقیقات جریان دارد و نمی‌توان نتیجه تحقیقات را پیش‌بینی کرد. اما لانه‌های داعش در افغانستان از بین رفته است و در اینجا پایگاه ندارد. بعضی پروژه‌ها و مشکلات در منطقه وجود دارد که داعش از آن استفاده می‌کند.»
آقای مجاهد مشخصا به حضور پایگاه‌های داعش در منطقه «مستنگ» ایالت بلوچستان پاکستان اشاره کرد که به گفته او در گذشته برخی از حملات داعش در افغانستان از پایگاه‌های این گروه در همین منطقه سازماندهی شده است.

چرا داعش خراسان در این زمان به حقانی‌ها حمله کرد؟
آنتونیو جیوستوزی، استاد کالج سلطنتی لندن و پژوهشگر گروه‌های جهادی
ترور خلیل الرحمن حقانی در ۱۱ دسامبر سؤالات جالبی را مطرح کرد. رسانه‌ها بیشتر روی این موضوع تمرکز کرده‌اند که این رویداد نشانه‌ این است که توانایی ظاهرا ضد تروریسم طالبان برای کاهش فعالیت‌های داعش در کابل از بین رفته است. یک حمله برای نتیجه گیری در این زمینه کافی نیست. با اینحال، این حمله ممکن است به دلیل دیگری مهم باشد.
نشست اخیر در قندهار با هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، شاهد آن بود که حقانی‌ها برای تغییر سیاست‌ها تلاش کردند، اما با ناخشنودی به پایان رسید. اندکی پس از آن، سراج الدین حقانی سخنرانی بسیار انتقادی خود را در یک مدرسه ایراد کرد.
روز بعد از آن داعش مسوولیت این حمله را برعهده گرفت. به نظر می‌رسد که حمله انتحاری، همانطور که توسط طالبان تایید شده است، احتمال درگیری داخلی را رد می‌کند. حتی سراج الدین حقانی نیز ظاهراً این ترور را به داعش خراسان نسبت داده است. منطقی است که گروه داعش خراسان یک مقام ارشد طالبان و حتی بیشتر از آن فردی با نام بلندی مانند خلیل‌الرحمن حقانی را هدف قرار دهد، اگر قصد آنها این باشد که نشان دهند هنوز هم قادر به انجام حمله در کابل هستند. با اینحال، به یک معنا، اینکه گروه داعش خراسان چنین هدفی را انتخاب کند، به ویژه در زمان تشدید اصطحکاک میان طالبان، بسیار شگفت‌انگیز است.

حقانی‌ها توسط همکاران خود در میان طالبان گاهی متهم می‌شوند که با یک حمله گسترده علیه آخرین پایگاه‌های باقی مانده داعش خراسان در شرق دور افغانستان مخالفت کرده‌اند. ممکن است تصمیم معقولی باشد، اما در هر صورت این سوال مطرح می‌شود که چرا داعش خراسان بخواهد عمو (کاکا) سراج الدین حقانی را که نه تنها یکی از بستگان نزدیک بلکه یکی از مشاوران کلیدی وی را بکشد. با این ترور، طالبان احتمالا قاطع‌تر علیه داعش خراسان وارد عمل شود. حتی بیشتر از آن، انتخاب این هدف نشان می‌دهد که داعش خراسان به حقانی‌ها اعلام جنگ داده است.

هنوز زود است که روشن شود که چه چیزی ممکن است در پس این «اعلام جنگ» است. هیچ نشانه‌ای نیست که حقانی‌ها در ماه‌‌های اخیر علیه داعش اقدام تحریک‌کننده‌ای کرده باشند، در واقع عملیات فعلی ضد داعش در حال حاضر در سطح پایینی جریان دارد است، همینطور ضد عملیات داعش هم.
شاید داعش خراسان از دعوت مصرانه سراج‌الدین حقانی از آمریکایی‌ها و غربی‌ها و از پیام سراج‌الدین مبنی بر اینکه علاقمند به نوعی همکاری است، ناراحت شده باشند، چنانکه در سفر او به ابوظبی در ماه ژوئن/جون و مقاله نسبتاً مثبتی که نیویورک تایمز در موردش نشر کرد. حتی اگر شایعات مبنی بر ملاقات سراج الدین با مقام‌های آمریکایی در ابوظبی صحت نداشته باشد، او به وضوح بدون اطمینان خاطر از جانب آمریکا، به آنجا سفر نمی‌کرد. سراج الدین همچنان در فهرست سیاه آمریکایی‌ قرار دارد و ۱۰ میلیون دلار جایزه برای او در نظر گرفته شده است.

از دیدگاه گروه داعش خراسان، نگرانی از اینکه یکی از چیزهایی که آمریکا ممکن است از حقانی‌ها بخواهد، در صورتی که همکاری میان آنها شکل بگیرد، شریک کردن اطلاعات در مورد داعش خراسان باشد و موارد دیگر. معلوم نیست که آیا بین حقانی‌ها و داعش خراسان در این زمینه مبادلاتی صورت گرفته است یا نه، اما با توجه به افق کنونی که می‌دانیم این فرضیه محتمل‌ترین به نظر می‌رسد.
بنابراین، شاید نتیجه راه رفتن روی طناب سراج الدین حقانی است، تلاشی برای نزدیکی و روابط با بازیگران ناسازگار (آمریکا و داعش و دیگران)، این وضع رو به پایان است.

فردی متمایل به برقراری تماس با مخالفان؛
خلیل‌الرحمن حقانی در سه سال گذشته همواره در صحبت‌هایش با رسانه‌ها در مورد تلاش‌ها و علاقمندی‌اش به برقراری تماس با مخالفان طالبان در گذشته و پس از بازگشت طالبان به قدرت یادآوری می‌کرد.
او بارها به تماس خود با اشرف غنی، رئیس جمهوری پیشین افغانستان، در روز سقوط کابل در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ اشاره می‌کرد.
این تماس از طریق حمدالله محب، مشاور امنیت ملی پیشین افغانستان صورت گرفته بود.
آقای حقانی همچنین گفته بود که با احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان هم تماس داشته است.
او همچنین روابط نزدیکی با چهره‌های سیاسی و مقام‌های دولت پیشین برقرار کرده بود، شماری از آنها از جمله حامد کرزی و عبدالله عبدالله که هنوز در کابل زندگی می‌کنند، پیام‌های تسلیت نشر کردند.
خلیل حقانی برادر جلال‌الدین حقانی، از رهبران مهم جهادی جنگ علیه تجاوز شوروی به افغانستان بود. او بعد از مرگ برادرش به بزرگ خانواده حقانی‌ها دیده می‌شد.
نبود او در کنار سراج‌الدین حقانی، توانایی ویژه رایزنی و فعالیتش بر توازن قدرت میان دو شاخه عمده طالبان تاثیر خواهد داشت که میزان آن را آینده نشان می‌دهد. اگرچه در هر بخش طالبان افراد جوانتری هستند که بزودی جاگزین فرماندهان کشته شده می‌شوند.

کد (9)