حاکمیت کنونی و مسالهٔ پشتونوالی
حاکمیت کنونی خودش را با خواسته‌ها و مساله‌های اصلی پشتون‌ها درگیر نمی‌کند. به عبارت دیگر، پشتون‌ها با رفتار کنونی حاکمیت، به صورت جدی مخالف نیستند.
به طور نمونه، بازی کریکت برای جامعهٔ پشتون خواسته اصلی است. حاکمیت کنونی نه تنها که با کریکت مخالف نیست، بل حمایت هم می‌کند، اگرچه ریش‌ بازی‌گران تراشیده باشد و پرچم نظام قبلی در دست‌شان.

اتن، یکی دیگر از عنعنات ریشه دار در جامعهٔ پشتون است. حاکمیت، نه تنها که با اتن مخالفت نمی‌کند، بلکه این طرف و آن طرف، اعضای خودشان نیز گاهی چرخی می‌زنند.
لباس زنان کوچی در جامعه پشتون، یک عنعنه است. با وجود اینکه تمام روز در مورد لباس زنان داکتر و مهندس و معلم شهری، دعوا-مرافعه است، کسی کاری به زنان کوچی ندارد.
همین طور مسالهٔ لر و بر، مساله میراث زن برادر، مساله پیر- مریدی و امثالهم.

در نتیجه، جامعه پشتون که مثل هرجامعهٔ دیگر، متاثر از از فرهنگ سیاسی نخبگان خود است، به صورت جدی، مخالف این نکته نیست که اقوام دیگر در قدرت نباشند. مخالف این نیست که دختران و زنان از کار و تحصیل منع شوند. مخالف این نیست که نظام، متمرکز نباشد. مخالف این نیست که در شمال و غرب و مرکز، زمین به صاحبان جدید داده شود.

اگر جامعهٔ پشتون با چیزی به صورت جدی مخالف باشد، می‌تواند خواسته‌اش را بالای حاکمیت بقبولاند. حاکمیت خود را با جامعه پشتون درگیر نمی‌کند.
درست است که پشتون‌ها با برخی از رفتار حاکمیت موافق نیستند، اما به صورت عموم، با برنامه‌های اصلی‌شان هم مخالف نیستند. در حقیقت چیزهای بسیاری که حاکمیت کنونی به نام اسلام می‌شناسد، از کُدهای پشتون‌والی می‌آید. کدهایی که در جامعهٔ پشتون، برای مردم عام، از اسلام قابل تشخیص نیست.

نبی ساقی