در حال حاض سرشماری دقیقی از جماعت اسماعیلی در افغانستان وجود ندارد، ولی منابع اسماعیلی آن را بین پنجصد هزار تا یک ملیون می‌دانند. پیروان شهزاده کریم آقاخان، موسس شبکه توسعه‌ای آقاخان، عمدتا در ولایت‌های کابل، بدخشان و بغلان اند و متباقی در برخی از مناطق دیگر این کشور زندگی می‌کنند.
اما نهادهای او در جریان سه دهه گذشته، در تمام ۳۴ ولایت افغانستان فعالیت و خدمات داشته‌اند.

شبکه توسعه‌ای آقاخان از سال ۱۹۹۶ و از زمان جنگ‌های داخلی به این سو، در افغانستان فعالیت می‌کند. از سال ۲۰۰۲ به بعد، این نهاد بیش از یک ملیارد دلار را در زمینه‌های مختلف بازسازی، بهداشت، آموزش، فرهنگ، کمک‌های غذایی، آب‌رسانی، زراعت و توسعه اقتصادی به مصرف می‌رساند.
بنیاد آقاخان در بیش از بیست سال اخیر، در کنار دیگر کمک‌کننده‌ها، یکی از مهمترین نهادهای همکار با حکومت افغانستان بوده. البته پول بخش زیادی از پروژه‌هایی که نهادهای آقاخان در افغانستان اجرا کرده‌اند را کشورها و نهادهای جامعه جهانی تامین کرده‌اند.
دفترهای مرکزی بنیاد آقاخان در کابل موقعیت دارند و در مراکز شماری از ولایت‌ها و برخی از ولسوالی‌ها، به خصوص ولسوالی‌های اسماعلیه‌نشین نیز این نهاد، دفتر دارد.

بر اساس آمارهای بنیاد آقاخان، تا کنون ۲۱۸ هزار نفر از خدمات زراعتی، غذا و برنامه مصئونیت کار شبکه انکشافی سود برده‌اند. هفت هزار نفر در جریان این سال‌ها مهارت‌های کاریابی را فرا گرفته‌اند، به بیش از ۱۴۳ هزار نفر از آسیب‌دیده‌های آفات طبیعی کمک‌های خیریه و بشردوستانه رسانده‌است و به ۳۵هزار نفر برای اولین بار زمنیه دسترسی به انرژی برق فراهم کرده است.
آقا خان در جریان دو دهه گذشته، بارها به مناسبت‌های مختلف به کابل سفر کرد و از جمله، او به مراسم تحلیف هر دو رئیس‌جمهور دوره جمهوری، حامد کرزی و محمد اشرف غنی، دعوت شده بود.

بازسازی مقبره امپراتور گورکانی در کابل
تا کنون برنامه‌های فرهنگی بنیاد آقاخان در کابل، هرات، بلخ و بدخشان تطبیق شده و بیش از ۹۰ بنا و مکان تاریخی را بازسازی کرده‌است. اکثر بناهایی که بازسازی شده، زمان جنگ‌های داخلی میان جناح‌های مجاهدین تخریب شده‌ بودند و مرمت دوباره شان به ویژه در کابل در تغییر ظاهر شهر نقش مهمی ایفا کرده‌ است.

باغ بابر: یکی از مهمترین کارهای شبکه انکشافی آقاخان بازسازی باغ بابر، آرامگاه ظهیرالدین بابر، امپراتور گورکانی در قرن شانزدهم میلادی است. این منطقه حالا به یک پارک تفریحی مبدل شده‌ است. شبکه انکشافی آقاخان کار بازسازی آن را در سال ۲۰۰۲ شروع کرد.

قصر چهل ستون: بازسازی قصر تاریخی چهل‌ستون کابل سال ۱۳۹۵ از سوی بنیاد آقاخان، به کمک مالی آلمان شروع شد و پس از سه سال کار، در ۱۳۹۸ به پایان رسید. حدود ۶۰۰ مهندس و کارگر در آن مشغول به کار بودند.
گفته شده شاهان و زمامدارانی چون عبدالرحمن، حبیب‌الله، نادر شاه، محمد ظاهرشاه و محمد داوود از آن استفاده کرده‌اند.

بالا حصار: قدمت قلعه بالاحصار در کابل به قرن پنجم میلادی بر می‌گردد. این قلعه در سال‌های پیش از بازسازی، به پایگاه نظامی مبدل شده بود. سال ۱۳۹۹ بنیاد انکشافی آقاخان کار بازسازی آن را با هزینه یک میلیون دلار کمک مالی هند روی دست گرفت.

قلعه اختیارالدین: این قلعه در مرکز شهر هرات که به ارگ هرات معروف است و ۱۵۰۰ سال قدمت تاریخی دارد. کار بازسازی این قلعه سال ۱۳۸۷ با هزینه ۷۵۰هزار دلار از سوی ایالات متحده و بنیاد آقاخان شروع و سال ۱۳۹۰ تمام شد.

آرامگاه ناصر خسرو: آرامگاه ناصر خسرو بلخی قبادیانی شاعر و متفکر زبان فارسی سال ۱۳۹۴ بازسازی شد. مقبره او در جریان سال‌های متمادی تخریب و سنگ قبرش سال ۱۳۸۳ با تعدادی از اشیای دیگر سرقت شده بود.

بنیاد آقاخان همچنان منارهای هرات، مسجد خواجه پارسا در بلخ، باغ علم در کابل، ساختمان کارخانه اسلحه‌سازی یا ماشین‌خانه کابل و تعدادی دیگر از اماکن و محلات قدیمی را بازسازی کرده‌ است.

مقبره نادرشاه: این مقبره تاریخی در جریان جنگ‌های داخلی تخریب شده بود. سال ۱۳۹۱ کار بازسازی‌اش تمام شد و با حضور شهزاده کریم آقاخان و حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افتتاح شد.

قصر ستاره: از ساختمان‌های قرن نزده میلادی در محوطه وزارت خارجه که سال ۱۳۹۵ به کمک مالی هند بازسازی و افتتاح شد.

پروژه‌های متوسط و کوچک زیاد دیگری را هم بنیاد آقاخان در بخش‌های مختلف افغانستان اجرا کرده است. از جمله چند پل در مسیر رود آمو میان افغانستان و تاجیکستان.

سرینا، هتل پنج ستاره کابل
برخی از فعالیت‌های بنیاد آقاخان در افغانستان تجارتی هم بوده‌ است. از این جمله می‌توان از هتل سرینا، شبکه مخابراتی روشن و انستیتوی صحی فرانسه برای کودکان نام برد.
هتل سرینا: یکی از معروف‌ترین هتل‌های افغانستان سال ۱۳۸۳ با سرمایه‌گذاری ۳۵ میلیون دلاری بازتاسیس شد. حکومت این هتل را در بدل قراردادی به شهزاده کریم آقاخان سپرد. اخیرا هتل سرینا اعلام کرد که پس از دو دهه، فعالیتش را در افغانستان متوقف می‌کند.

شرکت مخابراتی روشن: سال ۲۰۰۳ تاسیس شد و کارش را در شهرهای کابل، هرات، قندهار، مزار شریف، جلال‌آباد و قندوز با سرمایه‌گذاری ۵۵ میلیون دلار آغاز کرد. روشن از اولین شبکه‌های مخابراتی در افغانستان بود و فعلا حدود شش میلیون مشترک در سراسر افغانستان دارد.
شبکه روشن، مثل تمام شبکه‌های مخابراتی، در اواخر حکومت جمهوری زیر فشار طالبان از دسترس خارج می‌شد. این موضوع انتقادهای برخی از مسئولان حکومت پیشین و کاربران شبکه‌های اجتماعی را به دنبال داشت.

بانک قرضه‌های کوچک: این بانک سال ۲۰۰۴ با سرمایه پنج میلیون دلار کارش را شروع کرد و در زمینه تجارت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کوچک از کارگذاران محلی حمایت می‌کند. در جریان دو دهه گذشته، تا کنون ۷۰۰هزار نفر از قرضه‌های این بانک بهره برده‌اند.

انستیتوی صحی فرانسه برای کودکان: این نهاد مشهور به «شفاخانه فرانسوی‌ها»، یکی از مراکز درمان در کابل است که مشتریان زیادی دارد. سال ۱۳۸۷ بنیاد آقاخان، به کمک چند نهاد دولتی فرانسه و در تفاهم با حکومت افغانستان، تصمیم گرفت آن را بسازد.

زهرا آقاخان در بامیان
بیمارستان ولایتی بامیان: یکی از کارهای مهم بنیاد آقاخان در زمینه بهداشت در افغانستان، ساختن بیمارستان مدرن در ولایت بامیان است. این بیمارستان سال ۲۰۱۵ با حضور ملکه زهرا آقاخان، فرزند ارشد شهزاده کریم و از مسئولان بنیاد آقاخان و محمد سرور دانش، معاون رئیس جمهوری در نظام قبلی افتتاح شد.
هزینه عمومی این پروژه ۲۲.۸ میلیون دلار شد که ۱۷میلیون آن را حکومت کانادا، ۳.۲ میلیون را نهاد آقاخان و ۲.۳ میلیون را حکومت فرانسه تمویل کردند. این بیمارستان با ۱۴۱ بستر، به خصوص برای زنان و کودکان، در ۶.۴ هکتار زمین تاسیس شده است.
فعالیت‌های بهداشتی بنیاد آقاخان تنها به بیمارستان بامیان و مرکز درمانی انستیتوی صحی فرانسه برای افغانستان محدود نمی‌شود و این بنیاد، فعالیت‌هایش را از طریق تعداد زیادی از درمانگاه‌ها در ولسوالی‌های مختلف افغانستان پیش می‌برد. سالانه ۱.۶میلیون نفر توسط نهادها و کمک‌های بهداشتی آقاخان درمان می‌شوند.

دانشگاه آسیای میانه: این دانشگاه سال ۲۰۰۰ از سوی تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان و با مشارکت بنیاد آقاخان در قزاقستان ساخته شد و بعدا یک شاخه آن در تاجیکستان شروع به فعالیت کرد. اگرچه این دانشگاه در افغانستان ساخته نشده، اما سالانه صدها دانشجو را از افغانستان می‌پذیرد.
تا سال ۲۰۲۰ شمار دانشجویانی که از افغانستان در این دانشگاه پذیرفته شدند، به پنج هزار و ۶۸۴ نفر می‌رسید. بعد از سقوط نظام قبلی در اگست ۲۰۲۱ و ممنوعیت زنان و دختران از آموزش توسط طالبان، معلوم نیست چه تعداد دانشجو از افغانستان در این دانشگاه جذب شده‌اند. البته، برنامه‌های زبان انگلیسی دانشگاه آسیای میانه در بدخشان افغانستان هم راه‌اندازی شده بود.

خدمات آموزشی بنیاد آقاخان در افغانستان گسترده‌ است. کورس‌های زبان و کامپیوتر این نهاد در جریان دو دهه گذشته در برخی از بخش‌ها، از جمله در شماری از ولسوالی‌های بدخشان فعالیت دارند.
این نهاد شماری از مکتب‌ها را هم در جریان سال‌های متمادی حمایت لژیستیکی کرده است. در مجموع تا کنون خدمات آموزشی این بنیاد به بیش از ۳۲ هزار نفر رسیده‌ است.

فعالیت‌های شبکه انکشافی آقاخان همچنان در افغانستان ادامه دارد و در جریان حاکمیت طالبان هم متوقف نشده‌ است.
در زمان حاکمیت نظام جمهوری، طالبان مشابه رفتاری که با بسیاری از نهادهای بین‌المللی داشتند، به کارمندان بنیاد آقاخان هم کار نداشتند و از برخی از مناطق زیر حاکمیت طالبان آزادانه رفت و آمد می‌کردند.

رویین رهنوش
بی‌بی‌سی