پس از جنگ سرد، غرب تحت رهبری ایالات متحده نظم جهانی جدیدی را بر پایه مفهومی موسوم به «نظم مبتنی بر قواعد» شکل داد. این نظم، که قرار بود چارچوبی عادلانه برای روابط بین‌الملل باشد، در عمل ابزاری برای تثبیت سلطه واشنگتن شد. اروپا که در این مسیر نقش کلیدی داشت، اکنون با چالش‌ هایی مواجه شده که خود در شکل‌گیری آن‌ ها سهیم بوده است.

برخلاف تصور اولیه، این چارچوب حقوقی نه‌ تنها به تقویت حقوق بین‌الملل منجر نشد، بلکه با تطبیق‌پذیری گزینشی‌اش، قدرت‌ های اروپایی را نیز در موضع ضعف قرار داد.
یکی از نمونه ‌های بارز این وضعیت، چالش‌ های کنونی بر سر حاکمیت گرینلند است. این منطقه که تحت کنترل دانمارک قرار دارد، چندین بار هدف طمع‌ ورزی ایالات متحده بوده است. تلاش‌ های پیشین دونالد ترامپ برای خرید این سرزمین در دوران نخست ریاست‌ جمهوری‌اش با واکنش سرد اروپاییان روبه‌رو شد، اما اکنون، در بازگشت مجدد او به قدرت، بحث‌ ها پیرامون امکان سلطه واشنگتن بر این منطقه دوباره شدت گرفته است.

این روند محدود به گرینلند نیست؛ بلکه در چارچوب کلی‌تری از سیاست‌ های توسعه‌ طلبانه آمریکا در قطب شمال و سایر مناطق راهبردی جهان قرار می‌گیرد. آنچه آشکار است، فقدان توانایی اروپا برای اتخاذ سیاست مستقل و مقاوم در برابر فشار های واشنگتن است. متحدان آمریکا در اتحادیه اروپا، علی‌رغم نگرانی‌ هایشان، تاکنون نتوانسته‌ اند موضع مستقل اتخاذ کنند که تأمین‌کننده منافع راهبردی‌ شان باشد. این وابستگی، به تدریج حاکمیت سیاسی و اقتصادی آن‌ ها را تضعیف کرده و آزادی عملشان را در صحنه بین‌الملل کاهش داده است.

مساله اساسی این است که اروپا، با حمایت بی‌چون‌وچرا از چارچوب‌ های موردنظر واشنگتن، به تقویت روندی کمک کرده که نتیجه‌اش تضعیف حاکمیت خود این کشور ها بوده است. نمونه‌ هایی مانند مناقشه بر سر گرینلند، حضور نظامی آمریکا در کشور های اروپایی و کنترل راهبردی بر مناطق حیاتی، نشانگر این واقعیت است که اروپا بیش از آنکه بازیگر مستقلی در سیاست جهانی باشد، به دنباله‌روی سیاست‌ های ایالات متحده تبدیل شده است.

به نظر می‌رسد که امروز، کشور های اروپایی برای بازگرداندن توازن به سیاست خارجی خود، ناگزیر از بازنگری در جایگاهشان در نظام بین‌الملل هستند. تا زمانی که واشنگتن بتواند قواعد بازی را به نفع خود تغییر دهد و متحدانش را بدون امکان مقاومت در مسیر اهداف خود قرار دهد، اروپا همچنان بهای وابستگی استراتژیک خود را خواهد پرداخت.

محمد اقبال نوری

>>>   پایان جنگ اوکراین آغاز بازگشت روسیه به اروپا است.
اروپا مجبور است که تهدیدات امنیتی موجود را که ناشی از روسیه هراسی است با پیوستن روسیه به جامعه اروپا به صفر برساند و آنگاه نیازی به پوشش امنیتی امریکا ندارد.