مالکیت زمین؛
دولتی یا مردمی؟
زمین در افغانستان و در نظام حقوقی مسلمانان متعلق به مردم است.

دولت معمولا در چهار حالت مالک یک زمین شمرده می‌شود:
۱- کسی زمین خود را به دولت بخشیده باشد.
۲- زمین به تاسیسات دولتی وقف شده باشد که این هم همان بخشش است.
۳- زمین برای نخستین بار از غیر مسلمانان محارب، در جنگ به غنیمت دولت اسلامی در آمده باشد و مالک مسلمان یا غیر مسلمان اهل ذمه نداشته باشد.
۴- زمین لامالک باشد و یا مالک آن فوت یا مفقود شده باشد و ورثه نداشته باشد.

در غیر این حالت‌ها هر چه زمینی که در افغانستان هست متعلق به مردم است‌.
آیا دولت صلاحیت بخشش زمین را به کسی دارد؟
دولت حق بخشیدن زمین کسی یعنی حق بخشیدن حق العبد را ندارد. دولت می‌تواند زمین دولتی را به افراد بخشش کند.

سند مالکیت مردم بر زمین چیست؟
مالکیت مردم به زمین به دوران قبل از تشکیل دولت افغانستان بر می‌گردد. لذا مالکیت مردم به میراث آبایی مردم ربط دارد. بعد از اینکه دولت افغانستان تشکیل شد از مردم بر مبنای ملک و زمین شان مالیه طلبید. همین سند تحویل مالیه نخستین سند مالکیت مردم بر زمین است.
قباله شرعی سند مالکیت پایه نیست. پایه و اساس مالکیت دفاتر املاکی و مالیه دهی است. قباله‌های شرعی سند خرید و فروش یا بخشش یا تقسیم زمین هستند که بر دفتر مالیه دهی استوار هستند. اگر کسی دفتر مالیه دهی نداشته باشد به کسی قباله شرعی داده نمی‌تواند و اگر هم بدهد هوایی است.

آیا دولت صلاحیت بخشش زمین به کوچی‌ها را دارد؟
دولت صلاحیت بخشش حق العبد را ندارد. اسنادی هم که به کوچی‌ها داده شده اسناد ملکیت نیست بلکه اسناد استفاده از علفچر است. استفاده از علفچر وقتی منطقی است که از علفچر مردم محل اضافه باشد.

دولت‌های افغانستان در گذشته زمین‌های بسیاری را که متعلق به مردم بوده از تصرف آنها خارج کرده و به نام لامالک یا زمین دولتی به کسانی که دوست داشته بخشش کرده یا فروخته است. چنانچه گفته شد دولت در هیچ جا زمین ندارد مگر اینکه مردم به دولت زمین بخشش کرده باشند. کوه‌های که چندین نسل علفچر و اییلاق یک مردم بوده چه سند داشته باشند و چه نداشته باشند متعلق به مردم همان محل است.

اگر دولت در یک محل مکتب و دانشگاه بسازد، مردم زمین خود را به دولت بخشش می‌کنند و دولت تاسیسات می‌سازد. تمام زمینی که فیروزکوه مرکز غور در آن بنا شده از سوی مردم کاسی و کندیوال و تله به دولت بخشیده شده است.

نبی ساقی

>>>   Zubair Bayanfar
درود، اینطوری معدن ذغال سنگ کرکر و رودخانه بغلان که از مسیر خانه ما می‌گذرد، ملکیت مردم قریه ما است. در باب زمین و مالکیت زمین کتاب‌های زیادی نوشته شده است. چنین چیزی را تا حال نخوانده‌ام. وقتی قباله شرعی می‌گویید قصه معلوم است که رجعت به محاکم و قاضی است.

>>>   Basir
اگر دولت حق داره ملکیت دولتی را برای مردم ببخشه پس چند روز پیش که در خوست یا پکتیا بچه ملا عمر ملکیت وزارت دفاع ره برای رفیق خود تحفه داده بود چرا فغان مردم بالا شده بود؟ یا مثلا در کابل در زمان انوری ملکیت وزارت زراعت را برای یک تجار دادن چون در زمین شخصیش بنظرم پارلمان جدید را ساختن ولی حالا طالبا ملکیت تمام کسانی که در آن زمین خانه ساختن را دولتی گفته تصاحب شده و خود و افراد خود را آوردن و مردم را به زور از ملکیت شان کشیدن

>>>   جمشید مهرپور
سند مالکیت دشت لیلی را کدام مردم دارد و سند مالکیت جاده‌های خیرخانه را؟

>>>   Asadullah Noori
این روایتها زمانی میچله که قدرت ازیک قوم به تمام اقوام ومردم ساکن درکشور انتقال نماید. فعلآ کوچی امیراست کوچی رئیس است وکوچی وزیر است وحتا صاحب جانومال وناموس مردم

>>>   دکتر هجرت الله جبرئیلی
بل آمدن دیدگاه دولت مدرن و دیدگاه چپی آن؛ این شد که دولت مالک هر چیزی است، مگر آنچه که ملکیت آن از مردم است و با سند ملکیت ثابت می شود.

>>>   Bezhan Bahman
اين حرف تان خلاف قانون زمين دارى است. هر جاييكه زمين موجود باشد و هيچ سند رسمى و غير رسمى بشمول قباله عرفى، شرعى، تمليك خط، وقف نامه تكت ماليه دهى بدست شخص و يا افراد موجود نباشد، زمين متذكره دولتى است.

>>>   Helal Esmat
موضوع زمین و شهرک ها در سه سال پسین به یک معضل بسیار کلان برای مردم تبدیل و توسط محکمه اختصاصی همه دولتی اعلان شده روان است خدا خیر کند

>>>   پامیر سار
از همه جالب تر اینکه زمین های دولتی در در هر ولایت که باشد حاکمان انرا به یا به کوچی توزیع می‌کنند و یا به پشتونها

>>>   Kamyar Jahane
در قانون مالکیت افغانستان، کوه دشت دریا ها معادن مالکیت دولت اند

>>>   Tahmena Sediq Kohistani
حالا دولت طالب سخن کدام فقهیان را تایید دارد چرا و چگونه زمین های مردم برای کوچی ها می‌بخشد این بحث تنها مسأله بخش و حق الله و حق العبد نیست این بحث سیاست طالب که روی خر خود سوار است می‌باشد اونا دینی را میشناسند که خود فتوا و بنا کرده اند

>>>   امین نظری
در افغانستان فق قانون و شریعت تا آنجا نافذ است که به نفع پشتون ها باشند برای همینست که میگویند اینها ده نصف قران باور دارد یعنی آن قسمت های که اشغالگری و دحشت آنها را توجیح کند

>>>   Gyahya Rahmani
از نظر حقوقی اراضی بایر وغیر مزروعی یک کشور متعلق به بیت المال می باشد ، این یک فورمول عام است ،
در کشور ما زیر عنوان خالصه جات وسرکاری تفصیل‌ ودرجه بندی گردیده بود، که تا زمان دولت ها مشروع ظاهر شاهی وجمهوریت زنده یادمحمد داود خان مرعی الاجرا بود وریاست ها کادستر واصلاحات ارضی در چوکات وزارت زراعت ومالداری برین معمول رسیدگی می کردند

>>>   Zabihullah Manavi
زمین های که غصب شده یک تعداد به خودشان وپسران وفامل شان گرفته بودند چطور میشه جناب

>>>   Fahim Sultani
فکر کنم که در خصوص مالکیت زمین دو نوع رویکرد وجود داشته باشد که بیشتر هم مبنای حقوقی - سیاسی دارد. نوع اول همان است که شما توضیح داده اید که دولت زمین ندارد بلکه از طریق مردم یا راه‌های مالک زمین شمرده می‌شود که این رویکرد کمی هم قدیمی بنظر می‌رسد اما در نوع دوم آن می‌توان به تشکیل یک دولت و رسمیت شناسی جغرافیا آن اشاره کرد یعنی هر آن زمینی که مالکیت غیر دولتی در آن ثابت نگردد، دولتی به حساب می‌آید.