جهیل های بند امیر یکی از جاذبه های طبیعی در افعانستان هستند و این جهیل ها در جمله میراث طبیعی جهان قرار داردند. آب لاجوردی آن در هیچ کجای دنیا نیست و یک امتیازات دیگر آن آبی که از عمق زمین عصر ها است که می جوشد از لایه های سنگ آهکی بیرون می آید. جهیل های بند امیر میلیون سال پیش بر اثر واقعه ای شگفت انگیز طبیعی در مقابل جریان آب، سد گردیده است و آب جهیل ها از سبب آهک بودن سقف جهیل ها به رنگ آبی لاجوردی می درخشند.

زلال بودن آب این جهیل ها، جهان گردان را در سابق به خود جلب کرده بود و آب آن آشامیدنی است و به دلیل مخلوط بودن آن با عنصر گوگرد شفا یخش جلدی است که در طبیعت به طور خالص با همرا ه دیگر مواد یا به صورت سولفورها یافت می شود.

آب این بندها از دره آب قول کوه بابا که تقریبا 9 مایل از بند امیر فاصله دارد سرچشمه می گیرد و با پر نمودن جهیل های بند امیری به طرف غرب بسوی دره بلخاب جریان یافته است و رودهای خرد و کوچک که از سلسله های کوه بابا می ریزد و در ساحات ناحیه بلخاب با هم یک جا شده و در مسیرخود باغات و صحرای وسیع زراعتی را آبیاری می کند و در مزارشریف معروف به هجده نهر بلخ است. دریای هجده نهر بلخ در فصل بهار آب فروان دارد اما در فصل تابستان دهقانان و باغ داران از کم آبی در کشت کار خود اکنون شکایت دارند.

دلیل کم شدن، خشک شدن دریای بلخاب واسط به آب جهیل های بند امیر است که در سال های اخیر تهدیدهایی که به ساحات فضای سبز و هموار آن توسط اشخاص غاصب به طور غیر قانونی و آگاهانه صدها هکتار زمین های آن را غصب کرده اند و درختان اطراف جهیل ها توسط این غاصبان قطع و به کلی تخریب گردیده است و ساحات فضای سبز آن تبدیل به زمین کشت زار و هم بعضی دامنه های سبز آن به مناطق رهایشی و قشلاق تبدیل گردیده است.

امروز تشکیل این قشلاق جدید باعث تهدید و آسیب زیست محیطی جهیل های بند امیر شده است. وظیفه ی اداره ملی محیط زیست به همکاری نهادهای دولت در بند کشدن این غاصبان از این ساحه و هم در توقف کشت زمین های زراعتی غیر قانونی هر چه زودتر چه توسط قانون و چه از نگاه وظیفه انسانی توجه جدی نمایند. چون ساحات و جداره های جهیل ها از خاک آهک به شکل طبیعی تشکیل یافته است و بر اثر رفت و آمد زیاد آدم ها و حیوانات، جهیل های بندامیر در معرض تخریب و تهدید جدی قرار دارند.

این جهیل های روزبروز زیبایی نقاط برجسته اکولوجیک و ارزش های ملی بین الملی خود را از دست داده است. جهیل های بند امیر صندوق جوهرات اکوسیتم منابع طبیعی ارزشمند مناطق مرکزی افغانستان هستند که با وجود منظره ی دلکش جهیل ها آن ها با خود رهایی, تنهایی را خوش دارند. این جهیل ها که مهد جایگاه دگرگونی زیستی یاد می شود که با فراهم ساختن آب و قابلیت زاد آوری رول مهم در دوام زیست گونه های بی شمار گیاهان و جانوران و بخصوص حیوانات وحشی ( بز کوهی, قوچ کوهی, پلنگ و غیره ) ایفا می کنند.

این جهیل ها روزانه یک مقدار زیاد حرارت هوا را جذب کرده و در اثنای شب آن را دوباره آزاد می کند و بدین صورت از شدت گرمی روز و سردی شب تا حدودی کاسته و امکانات زندگی را برای نباتات و حیوانات در محیط و اطراف خود مساعد می سازد. جهیل های بند امیر نیز نقش موثر در جلوگیری از گسترش کویرهای صفات شمال غرب کشور ما و همچنین در تغذیه آب های زیرزمینی منطقه نقش موثری را ایفا می کند. علاوه بر این در بهبود و بهسازی وضعیت اقلیم مناطق مرکزی کشور و هم در جلوگیری از فرسایش خاک و کنترل سیلاب منطقه و بخار آب و این جهیل ها در سرسبزی منطقه نقش اساسی دارد.

فعالیت خودسرانه ی انسانی که از اثر بی نظارتی و عدم مسولیت اداره ملی محیط زیست که امروز موجب تهدیدات زیست محیطی جهیل های بند امیر شده عبارتند از:
1. عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی در ایام فعالیت های گردشی، یکی دیگر عوامل آسیب رسانی به محیط زیست جهیل ها است. این آداب و رسوم گردشی شلوغی و هیاهو باعث برهم زدن آرامش زیست محیطی می شود و هم سبب آسیب رسانی به جزء های اکوسیتم جهیل ها بندامیر می شود.

هجوم بیش از حد و ازدحام آدم ها, وسایط شان به طبیعت جهیل های کوهستانی بندامیر آسیب های فراوانی را می رساند. از آن جمله باعث لگدمالی فضای سبز جهیل ها شده است و سبب رانش سنگ آهک و ریزش روسوبات آهک به داخل جهیل ها و هم رعایت نکردن نظافت و ریختن و به جا گذاشتن زباله های تجزیه نشدنی در محل یا ریختن آن ها به داخل جهیل ها و هم ایجاد سر و صدا به وسیله موتر سیکل ها, موترها محیط آرامی کوهستان را برهم می زنند و سبب ناآرامی پرندگان و مزاحمت در حیات وحش منطقه می شوند.

2. استقرار پروژه های عمرانی در حاشیه جهیل های کوهستانی بدون مطالعه و ارزیابی متخصص محیط زیست معمولا آسیب و خسارات زیاد را به پیکر طبیعت جهیل ها وارد می کند و از آن جمله ایجاد قشلاق یا قریه, احداث جاده ها و پارکینگ وسایط در حاشیه جهیل های بندامیر از جمله شاخص تهدیدات زیست محیطی است. اگر جلو خودسری اعمار این پروژه ها به زودی از طرف دولت گرفته نشود، خسارات زیادی را به پیکر طبیعت این جهیل وارد خواهد کرد.

3. راندن و گشت قایق های موتوری که باعث حرکت نوسانی در سطح آب که این حرکت سبب تخریب دیوار آهکی اطراف جهیل ها و هم حرکت موج آب رسیدن آن به جدار دیوارهای آهک باعث گرم شدن آب و موجب بخار آب می شود و هم راندن قایق های موتوری باعث آلوده شدن آب زلال این جهیل ها با روغن(تیل) می شود. سر منشاً تهدیدات زیست محیطی به دست انسان است.

تصور من بر موضوع آسیب رسانی به جهیل های بند امیر از طرف مردم این است که هنوز بعضی مردم ما براهمیت موضوع محیط زیست جهیل های بند امیر خبر و آگاهی ندارند و تا زمانی که اطلاع رسانی در مورد ایام فعالیت های گردشی فرهنگ سازی انجام نشود اوضاع برهمین منوال برای سال های زیاد باقی خواهد ماند.

امروز اکوسیتم های همچون جهیل های بندامیر, آب جنگل, بته های جنگلی و علوفه خوشخار برای حیات وحش در منطقه و هم این بندها در تداوم حیات و سلامتی شهروندان کشور ما نقش اساسی را ایفا می کند.

دکتر یارمحمد
متخصص حفاطت محیط زیست

>>>   تشکر از داکتر صاحب از آگاه دهی در مورد آسیب رسانی محیط زیست بند های امیر.
واقعا توسط اشخاص غاصب به طور غیر قانونی و آگاهانه صدها هکتار زمین ساحه این گنجه طبیعی ما غصب کرده اند و درختان اطراف جهیل ها توسط این غاصبان قطع و به کلی تخریب گردیده است و ساحات فضای سبز آن تبدیل به زمین کشت زار و هم بعضی دامنه های سبز آن به منطقه خانه های رهایشی و قشلاق تبدیل گردیده است.کشیدن افراد غاصب از اطراف این جهیل های شگفت انگیز طبیعی وظیفه ی اداره ملی محیط زیست به همکاری نهادهای دولت و هم در توقف کشت زمین های زراعتی غیر قانونی هر چه زودتر چه توسط قانون و چه از نگاه وظیفه انسانی توجه جدی نمایند. چون ساحات و جداره های جهیل ها ی بند امیر از خاک آهک به شکل طبیعی تشکیل یافته است و بر اثر رفت و آمد زیاد آدم ها و دام ها، جهیل های بندامیر همین اکنون در معرض تخریب و تهدید جدی از طرف ساکنان محل قرار دارند.
محمود کارشناس محیط زیست

>>>   من مقاله شما را در مورد جهیل های بند امیر مطالعه کردم و برایم بسیار جالب و جذاب واقع شد. ولی نکته قابل مکث برای من این بود که آری رفت و آمد انسان ها,وسایط نقلیه و پروژه های ساختمانی بر تخریب زیست محیطی بند امیر بسیار مضر می باشد ولی به نظر من بندهای بند امیر به سادگی خراب شدنی نیستند زیرا مواد کلسیم کاربونیتی که در آب موجود میباشد مدام الوقت در لبته های جهیل ها روسوب میکنند و مانع تخریب آنها میشوند.
کلسیم کاربونیت سه خاصیت مهم در آب دارند که تحت این سه شرایط به آسانی ته نشین میشوند
1- تماس با هوا
2- درجه حرارت زیاد
3-فشار کم
که آب بند امیر تحت دو شرایطی که برایش مهیا است کلسیم کاربونیت خود را همراه به طور همیشگی روسوب میدهد.

>>>   یک جهان تشکر از داکتر صاحب از آگاه دهی شما در مورد محیط زیست بند های امیر واقعا این بند ها شگفت انگیز طبیعی ما میراث طبیعی جهان قرار داردند.

>>>   من اهل دره بلخاب درنزدیکی ولسوالی هستم واقعا این آب خوب زیبا ومفید است وده ها هزار نفر درجریان آن از این آب می نوشند وبااین آب زندگی می کنند خیلی ها هم به ماهی گیری می پردازند این آب از میان سنگ ها کوهای بلند ومغرور می گذرتا به مزار شریف می رسد بسیار زیبا است

>>>   اینجانب ساکن بامیان باستانی هم من بعد از خواندن مقاله از پدرم پرسیدم که قریه ها بند امیر چقدر قدمت تاریخی دارند. پدرم جواب برایم جواب داد که از نیاکان نیاکان در بامیان زنده گی داریم سی جهیل پیش در محل بند امیر کدام قریه وجود نداشت.
ساحه بند امیر ازطرف دولت و قت ساحه حفاظت شده بود ولی امروز افرادی زورمند آن ساحه زیبا و گردشگری را به قشلاق وساحه های سرسبزی آن محل زیبار را به گشتزار تبدیل کرده اند. عمل این افراد یک جنایت بر طبیعت زیبا ما است.
ر ح ی م ز اده

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است