پاکستان در ماه‌های باقی‌مانده از سال ۲۰۲۳ روزهای آرامی نخواهد داشت.
به گزارش موسسه بروکینگز؛ کارشناسان پنج بحران احتمالی پاکستان در ماه‌های آینده را در فصول زیر به بررسی نشسته‌اند.

اول: بی‌ثباتی سیاسی، دوقطبی شدن فضای سیاسی و برگزاری انتخابات؛
سیاست احتمالاً در ماه‌های باقی‌مانده سال 2023 نیز مانند تمام ماه‌های بعد از سال 2022 بیشتر وقت و توجه پاکستان را به خود اختصاص خواهد داد. البته حرکت این کشور به سمت بی‌ثباتی سیاسی از آوریل گذشته با رای دراماتیک عدم اعتماد پارلمان به عمران‌خان نخست وزیر وقت پاکستان کلید خورد.
بی‌ثباتی و دوقطبی شدن فضای سیاسی پاکستان از آن زمان به بعد مدام در حال افزایش بوده است: عمران ‌خان از آن پس رهبری یک جنبش مخالف مردمی علیه ارتش و دولت ائتلافی فعلی را بر عهده داشته و در طول یک سال اخیر راهپیمایی‌های بزرگ بسیاری را در سراسر کشور سامان داده است.
مبارزه برای قدرت در پاکستان در ماه‌های آتی و باقی‌مانده سال 2023 نیز ادامه خواهد داشت. در حالی که دولت کنونی به درخواست عمران ‌خان برای برگزاری انتخابات زودهنگام تن نداده، طبق قانون اساسی پاکستان انتخابات سراسری کشور باید تا اکتبر سال جاری برگزار شود. البته به نفع دولت است که تا زمانی که می‌تواند برگزاری انتخابات را به عقب اندازد؛ چرا که دولت برای نجات از بحران اقتصادی و عملکرد ضعیف داخلی نیازمند گذر زمان است. به هر حال سال گذشته برای سرمایه سیاسی دولت پرهزینه بود و حزب عمران‌خان که در مجموعه‌ای از انتخابات میان‌دوره‌ای در ماه‌های ژوئیه و اکتبر عملکرد بسیار خوبی داشت، طبق کتاب بازی آشنای دولت علیه سیاستمداران اپوزیسیون پاکستان، با تأثیر و دخالت دادگاه‌ها درگیر پرونده‌های حقوقی پرشماری شد.
برای پاکستانی‌های شیفته سیاست بزرگ‌ترین سوال این است که چه کسی در انتخابات عمومی بعدی پیروز خواهد شد. آیا نواز شریف نخست‌وزیر سابق و برادر نخست‌وزیر فعلی شهباز شریف به پاکستان و البته به قدرت بازخواهد گشت؟ آیا عمران‌خان به‌رغم رویارویی با ارتش خواهد توانست با قدرت مردم و حامیانش پیروز شود؟ با این حال صرف‌نظر از نتیجه انتخابات، با توجه به سوابق مدعیان اصلی قدرت در پاکستان می‌توان گفت که بعید است مسیر کشور با تغییر زیادی مواجه شود.

دو: وضعیت اقتصادی نامطمئن؛
اقتصاد پاکستان ماه‌هاست که بحرانی بوده و این وضعیت البته حتی پیش از سیل‌های فاجعه‌بار تابستان گذشته نیز آغاز شده بود. تورم در حال عبور از مرزهای غیر قابل دسترسی است، ارزش روپیه به شدت کاهش یافته و ذخایر خارجی کشور نیز در حال حاضر به سطح بسیار پایین 4.3 میلیارد دلار رسیده است که تنها می‌تواند واردات یک ماه را پوشش دهد- و به احتمال زیاد شاهد افزایش وام‌ها و بدهی‌های خارجی خواهیم بود.
پاکستان هر چند سال یک‌بار درگیر یک بحران اقتصادی می‌شود- که البته این امر ناشی از اقتصادی است با تولید ناکافی، هزینه بیش از حد و اتکای بیش از حد به بدهی خارجی. در این میان وضعیت بحرانی اقتصاد هر بار بدتر می‌شود، چرا که قبض بدهی این کشور هر بار بزرگ‌تر از بار گذشته می‌شود و موعد بازپرداخت بدهی‌ها هم سرمی‌رسد. امسال این وضعیت را بی‌ثباتی سیاسی داخلی و فاجعه سیل بدتر از قبل هم کرده است. البته در این میان یک عنصر خارجی مهم نیز در بحرانی‌تر شدن اقتصاد نقش داشته- و آن هم چیزی نیست مگر جنگ روسیه در اوکراین و افزایش قیمت جهانی مواد غذایی و سوخت. ترکیبی از همه این عوامل را شاید بتوان عامل ایجاد بزرگ‌ترین چالش اقتصادی پاکستان تاکنون دانست. با این حال، دولت در سیاست‌ورزی غرق شده و تنها اقدامات کوچک و ناکافی از قبیل محدود کردن واردات و تعطیلی زودهنگام مراکز خرید و تالارهای عروسی را در دستور کار قرار داده- که نمی‌توانند به اندازه کافی مشکل را برطرف کنند.
پاکستان شاید با کمک صندوق بین‌المللی پول و وام‌های کشورهای دوست به‌ویژه عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس فعلاً از این بحران خارج شود. اما این مسایل به ضعف اساسی و واضح اقتصاد پاکستان- و این واقعیت که اساساً چیزی باید تغییر کند، چه از نظر میزان تولید، چه از نظر میزان خرج کردن، و چه در زمینه جلوگیری از نکول- کاری ندارند. هم‌چنین به نظر می‌رسد هیچ یک از احزاب سیاسی پاکستان اراده یا توانایی سیاسی لازم برای ایجاد چنین تغییری را ندارند.
در واقع پاکستان که طبق گزارش‌های موجود تا سال ۲۰۲۵ باید 73 میلیارد دلار از بدهی‌های خود را بازپرداخت کند، بدون تجدید ساختار اقتصادی خود در زمینه بازپرداخت بدهی قادر به انجام این کار نخواهد بود.

سه: بهبود و بازسازی آسیب‌های سیل؛
باران‌های موسمی- که مستقیماً با تغییرات اقلیمی ارتباط دارد- باعث شد سیل‌های تابستان گذشته در پاکستان به حدی فاجعه‌بار باشد که بسیاری از رسانه‌ها بارها و بارها از آن‌ها به عنوان کیفرهایی که در کتاب مقدس وعده داده شده است، نام ببرند. این سیل‌ها یک سوم کشور را زیر آب بردند، بیش از 1700 نفر را کشتند، خانه‌ها، زیرساخت‌ها و زمین‌های کشاورزی وسیع پاکستان را ویران کردند و میلیون‌ها نفر را نیز آواره کردند.
با گذشت چندین و چند ماه از بدترین سیل‌های پاکستان، در حال حاضر نزدیک به 90000 نفر هنوز آواره و بی‌خانمان هستند. نجات از چنین فاجعه‌ای و بازسازی زیرساخت‌های ویران‌شده از جمله جاده‌ها و مدارس برای هر کشوری بسیار دشوار خواهد بود، چه رسد به دولتی مانند پاکستان که با مشکل نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کند.
اما دولت پاکستان– به خصوص بلاول بوتو زرداری وزیر امور خارجه این کشور و شری رحمان وزیر تغییرات اقلیمی– کار قابل تحسینی انجام داده و جهان را از فاجعه سیل پاکستان آگاه کرده‌اند. در این زمینه در کنفرانس خیرین شریف به میزبانی مشترک آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد در ژنو بیش از 9 میلیارد دلار تعهدات برای بازسازی آسیب‌های سیل طی سه سال آینده جمع‌آوری شده است. پاکستان هم‌چنین نقش مهمی در نمایش تاثیرات مخرب تغییرات اقلیمی بر کشورهای در حال توسعه، تلاش برای قرار دادن خسارات اقلیمی در دستور کار کاپ ۲۷ برای اولین بار ایفا کرده است.
با وعده کمک‌های چند میلیارد دلاری، دولت پاکستان یکی از موانع را پشت سر گذاشته است. با این حال مسیر بهبودی پیش‌رو دشوار خواهد بود: آوارگان در استان سند هنوز بدون سقفی بالای سرشان زیر آسمان می‌خوابند. اجرای یک بازسازی پایدار نیازمند ظرفیت، منابع و نوعی شفافیت عظیم در کشوری است که خود را در مشکلات دیگری غرق کرده است.

چهار: ناامنی؛
گروه تروریستی طالبان پاکستانی که از سال 2007 تا 2014 باعث کشته شدن ده‌ها هزار نفر از مردم پاکستان شده، بعد از حاکمیت طالبان در افغانستان به نحوی قابل پیش‌بینی جسورتر شده و یک بار دیگر تبدیل به تهدیدی برای پاکستان شده است. این گروه که در سال گذشته دست‌کم 150 حمله را در پاکستان- بیشتر در شمال غرب این کشور- انجام داده، به دلیل داشتن پناهگاه در افغانستان، به طور فزاینده‌ای مانع از انجام هر اقدامی از سوی دولت پاکستان شده است. مذاکرات دولت با طالبان پاکستان به طور مکرر شکست خورده- که البته ناگزیر بوده است؛ چرا که این گروه اساساً با مفهوم دولت و قانون اساسی این کشور مخالف است. جای تعجب نیست که طالبان افغانستان نیز کمکی به دولت پاکستان برای مقابله با تحریک طالبان پاکستان انجام نداده- و در عین حال روابط پاکستان با طالبان افغانستان به دلیل مسائل دیگر از جمله مرز بین دو کشور نیز به شدت بدتر شده است.
در این مرحله اولویت پاکستان حمله به اهداف تحریک طالبان پاکستان در داخل مرزهای خود خواهد بود، اما حرکت تحریک طالبان پاکستان در طول مرز افغانستان تاثیر اقدامات دولت پاکستان را محدود خواهد کرد. در واقع حرکت تحریک طالبان پاکستان در طول مرز افغانستان چیزی است که دولت پاکستان را با مشکل مواجه کرده و حل‌وفصل مشکل تحریک طالبان پاکستان را دشوار و اوضاع را پیچیده می‌کند. با این حال با توجه به چالش‌های عظیم سیاسی و اقتصادی پاکستان، تحریک طالبان بزرگ‌ترین تهدیدی نیست که این کشور با آن مواجه است. این چالش اما اگر کنترل نشود، می‌تواند به یک بحران بزرگ تبدیل شود.

پنج: روابط غیرنظامی- نظامی؛
پاکستان از 29 نوامبر سال گذشته رئیس جدید ستاد ارتش خود را انتخاب کرده است. در آن تاریخ ژنرال عاصم منیر جایگزین ژنرال قمر جاوید باجوا شد که به مدت شش سال این سمت را بر عهده داشت. انتصاب فرمانده ارتش در سال گذشته موضوع بحث‌های سیاسی زیادی بود و در حقیقت بسیاری از کارشناسان سیاسی بخش عمده‌ای از دلیل برکناری عمران‌خان از قدرت را درگیری او با ارتش در مورد انتصاب سوال‌برانگیز مقامات ارشد ارتش می‌دانند- که با توجه به این‌که سیاست امسال اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و انتخابات قریب‌الوقوع است، نوید روزهای پرهیاهویی برای پاکستان می‌دهد.

ترجمه شفقنا

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است