روزگار شیرین ساخت و ساز داستان سینمای هرات یکی از جذاب ترین و پر فراز و نشیب ترین و تلخ ترین بخش های تاریخ و فرهنگ و هنر این شهر و دیار است.
در شمال شرقی شهر قدیم در زمانیکه هنوز شهر جدید هرات بنا نیافته بود باغ با شکوهی به چشم میخورد که در تمام آن باغ، درختان میوه دار بسیار کاشته شده بود و به (سپیدباغ) معرف و زبانزد عام و خاص بود. در اوایل سال ۱۳۰۰ خورشیدی جاده ای از میان کشیده شد که شهر جدید هرات را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می نمود. سه دهه بعد از آن، در ضلع جنوبی همین جاده، تعمیر با شکوهی احداث گردید که اولین آن سینمای هرات شد.

سینمای هرات در ساحه جنوبی چوک (چهار راهی) به همین نام موقعیت داشت که در تقاطع جاده خواجه علی موفق در شرق جاده قوماندنی امنیه واقع شده بود.
در دوره حمکروایی غلام فاروق خان عثمان (۱۳۱۴ـ۱۳۲۰) و حکمروایی عبدالله خان ملکیار(در دوره اول ۱۳۲۰ـ۱۳۲۷) و دوره دوم ۱۳۲۸ـ۱۳۳۰ ساخت و ساز تعمرات زیادی در ناحیه جدید شهر هرات روی دست گرفته شد. در این میان از اولین سالیان دهه بیست خورشیدی و نیز سخن از اعمار سینما در مرکز این شهر در میان بود، طی آن سال ها جای خالی سیمنا در کنار سایر آبادی ها و تعمیرات جدید و با عظمت هرات، احساس می شد و بسیاری را اعتقاد بر این بود که حیف است، این شهر اباد از این حیث عقب بماند.

عبدالله ملکیار والی پرکار هرات سنگ تهداب سینمای را در اوایل سال ۱۳۲۶ گذاشت.
گل احمد خان برادرش که بعد از وی برای یک سال (۱۳۲۷ـ۱۳۲۸) عهده دار مقام ولایت بود در تکمیل شدن آن کوشید. ساختمان سینمای هرات آغاز شد و با کمال جدیت به پیش برده می شد و تا اواسط ۱۳۲۹ خاتمه یافت. ساخت و تاسیس سینما در این ولایت فرصت مغتنمی پیش روی علاقمندان بیشماری بود که در ارزوی مشاهده فیلم و آشنایی با هنر جهانی سینما بودند و این آرزو در روزگاری که (محمد قاسم رشتیا) مسوولیت ریاست مستقل مطلوعات کشور را به عهده داشت و (عبدالحی شایق هروی) مدیر مطبوعات هرات بود به واقعیت گرایید. نقشه این سینما بر اساس طرح های برگرفته از ساختمان های با شکوه اروپایی بود و کار ساخت آن به انجینیران وزارت فواید عامه و نظارت یک کمپنی خارجی محول شده بود.

نخستین سینمای عمومی هرات؛
دروازه سینمای هرات در آن زمان به سمت چوکی که بعدها به چوک سینمای هرات مسمی شد باز میشد. در واقع سینمای هرات تنها سالونی برای نماش فیلم نبود، بلکه برنامه های فرهنگی و هنری متنوعی از جمله تیاتر در آن اجرا می شد. فضای باز و نسبتا وسیع چند صد متری سینما و سالون فراخ آن نیز از امکان دیدنی و با شکوه شهر هرات بشمار می رفت. دیوار های اطراف سینما با استفاده از سنگ و خشت های سمنتی متنوع و زیبا ساخته شده بود. تالار عظیم این سینما بر اساس احصاییه که در سال ۱۳۵۵ افغانستان نشر شده بود ۴۳۸ چوکی داشت.

سینمای هرات در آینه مطبوعات؛
روزنامه اتفاق اسلام در شماره دوم ماه سنبله آن سال در گزارشی زیر عنوان (افتتاح سینمای هرات) نوشت سینمای هرات در شام ۳۱ اسد سال ۱۳۲۹ شمسی با حضور کفیل ولایت و قوماندان عسکری و جمعی از روسای ادارت دولتی افتتاح شد. پس از شب تاریخی افتتاح، هرات با نماش اولین فیلم هندی (سونی و منوال) به استقبال سینما رفت و نمایش همگانی از آن روز بعد شروع گردید.
خبرنگار آژانس باختر هرات در ادامه گزارش خویش افزود: سینمای هرات گرچه ابتدایی بوده و تعمیر ان هنوز به پایه تکمیل نرسیده، اما نمایش افتتاحیه خود را انجام داد و یک قسمت از فیلم (یونی و مناول) را نمایش داد. بعد از آن در شب جشن، هرشب دو تایم فیلم های (سونی و منال و لیلی و مجنون پشتو) و فیلم امریکایی را نمایش داده و تماشاچیان زیاد در آن حضور داشتند. ولی بعضی از کمبودی های موجود در سینما یا آور شده علاوه می کند اگرچه تا حال صورت و سامان و چوکی و غیره در سینمای هرات تکمیل نیافته است بازهم تعداد زیاد اهالی به تماشای سینما می امدند.

یکی از خاطراب بسیار خوب شهروندان هرات در این دوران رفتن به این سینما و دیدن فیلم های هندی و امریکایی بود که اکثرا با خانواده های خود برای تفریح و گردش سینما به اطراف سینما می امدند و بسیاری از هراتیان عزیز هم اکنون خاطرات خوشی دارند.
قابل ذکر است که هرات فقط یک سینما داشت که طالبان دوره اول آن را تخریب کردند.

محمود منجم زاده

>>>   عمر شما منجم زاده گرامی دراز و پربار و پر برکت باد.
با خواندن این مطلب هرچند که نه هرات دیده ام و نه هراتی هستم اما چنان پنداشتم که در همانجا هستم و از ابتدا تا انتها همه چیز را چشم سر مشاهده کرده ام.
اما یک چیز جالب است.
سینمای هرات را طالبان دور اول تخریب کردند و سینمای پارک را در کابل امرالله صالح و داود سلطان زوی ، اینکه چه مخرج مشترکی بین این ها وجود دارد من ندانستم.

>>>   🤫✍ تا که فرهنگ و هویت اصلی و (زبانی-تباری) تانرا درست و واضح تعریف نکنید و یا زودتر بازگردانی نکنید...، که با شناسه اصلی تخریب نمی شوید.
✍ اکنون که نه افغان=پشتون هستید و نه کوچی=انتحاری و بی فرهنگ مهاجر گدای....

>>>   سینمای هرات نخستین سینما و مرکز فرهنگی در افغانستان نیست که تخریب و یا سوزانده شده است. نخستین سینمای افغانستان که بدست و امر شاه امان الله در پغمان فعال گردید در اثر اغتشاش روحانیون و ملایان مرتجع به آتش کشیده شد... متاسفانه روحانیون در افغانستان همیشه نفوذ عمیق معنوی داشته اند بخصوص در روستا ها...نه تنها روحانیون داخلی بلکه هندی های مسلمان نیز در تخریب حکومت‌های مترقی در افغانستان نقش منفی داشته اند اینها جواسیس انگلیس بودند ، در مقامهای بزرگ کار میکردند ،و در پشت پرده مصروف خدمت به نفع انگلیسها در افغانستان بودند چنانیکه ما در افغانستان شاهد فعالیتهای تخریبی ملا ها های شیعه و سنی زیر بیرق پاکستان و ایران در افغانستان بودیم ، همین هندی های مسلمان ولی مرموز در تشدید اغتشاشات ملایان و اعتراضات آنها علیه ریفورم های شاه سخت فعالیت میکردند .تا اینکه به هدف نهایی خود یعنی سقوط شاه امان الله رسیدند.
سینمای پغمان در انروزگاران 1925 بهترین محل برای سرگرمی مردم بود ....فرهنگ ستیزی و عقب گرایی پدیده ای تازه در تاریخ معاصر افغانستان نیست....
حالا بجای تاسیسات فرهنگی، آماده برای رفتن به مدارس دینی که در آن درس‌های انتحاری داده می‌شود باشیم.این فرهنگ را یعنی رفتن به مدارس دینی طالبانی را امریکاییان ، چینی ها اروپاییان و همکاران وطنی ما به مردم افغانستان به ارمغان آورده اند ...در کشوری که چهل سال قبل مکاتب تخریب شد ، داکتر و انجنیر به نام سرلچ و کافر توهین و حتی ترور میشد ، تخریب یک سینما آنقدر حیرت انگیز نیست...
فخر اهنگر

>>>   انشاالله وقتی هرات به ایران برگشت سینما در آن تأسیس می‌کنیم.

>>>   بعضی کارهای طالبان بسیار خوشم میاید مانند تخریب سینماها بندنمودن فاحشه خانه ها وغیره وغیره

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است