تخریب و غارت، «وسیع و سیستماتیک» بوده است. این، شرح حال امروز مکان‌های باستانی افغانستان است که هزاران سال تاریخ و تمدن را در خود پناه داده‌اند.
باستان‌شناس‌ها در دانشگاه شیکاگو می‌گویند محلات باستانی افغانستان زیر تیغه بلدوزر رفته و سلسه تخریب و غارت در زمان حکومت قبلی شروع شده و بعد از رسیدن گروه طالبان به قدرت همچنان ادامه داشته است.

پیش از این، اطلاعات پراکنده‌ای از احتمال حفاری‌های غیرقانونی و کند‌ن‌کاری بناهای تاریخی وجود داشت ولی این اولین بار است که به کمک نقشه برداری، سنجش از راه دور و سیستم‌های دریافت اطلاعات جغرافیایی باستان‌شناس‌ها می‌توانند با قاطعیت بگویند که این محلات بلدوزرکاری شده است.
بناهای تاریخی که در این فاصله بلدوزر شده شامل زیستگاه‌های کهنی است که بیشتر از ۳ هزار سال – تا عصر برنز و فلز - قدمت دارند.
محوطه‌های باستانی‌ که بلدوزر شده، عمدتا در بلخ در شمال افغانستان واقع است که دو هزار سال پیش قلب باختر زمین بود. سرزمینی پهناور، غنی، متمول و متراکم که امپراتوری‌های بزرگی از جمله شهنشاهی هخامنشی در قرن شش قبل از میلاد در آن فرمانروایی می‌کرد.

بنا به روایات تاریخی، اسکندر مقدونی هم در سال ۳۲۶ میلادی با شکست فرمانروای هخامنشی امپراتوری خود را تا بلخ کشاند و با دختری از باختر به نام رخشانه ازدواج کرد. باختر که بعدتر بلخ نامیده شد، در مسیر راه ابریشم، پهنه تمدن‌های زیادی بود و از مراکز آیین زرتشتی و بودایی یاد می‌شود که بعدتر به شهری اسلامی تبدیل شد.

مرکز حفاظت از میراث‌های فرهنگی در دانشگاه شیکاگو می‌گوید که تا کنون موفق شده‌اند ۲۹۰۰۰ ساحه باستانی را در سراسر افغانستان شناسایی و ثبت کنند.
ولی بعد از سال ۲۰۱۸ بود که متوجه یک سری تغییرات عجیب در حومه بلخ شدند.
وقتی تصاویر ماهواره‌ای را معاینه کردند متوجه ماشین‌هایی شدند که برای کندن زمین استفاده می‌شود. این ماشین‌ها در چند فاصله‌ زمانی در مکان‌های باستانی فعالیت داشتند و از خود ردی به جا ماندند که پژوهشگران با دیدن آن از حضور بلدوزرها در نقاط تاریخی مطمئن شدند.

پروفسور گیل ستین، مسوول مرکز حفاظت از میراث‌های فرهنگی در دانشگاه شیکاگو می‌گوید نقاطی که به تازگی بلدوزر شده‌ بود در تصاویر بعدی نیز دیده می‌شود که در آن سوراخ‌هایی که دزدها کنده‌اند نیز به چشم می‌خورد.
پروفسور ستین می‌گوید: «در واقع افراد می‌آمدند و زمین‌های وسیعی را هموار می‌‌کردند تا غارت سیستماتیک محلات آسان شود... برای همین من می‌توانم با اعتماد بیشتری بگویم که دزدی در یک سطحی جریان دارد.»
همکاران پروفسور ستین دریافتند که ۱۶۲ منطقه باستانی با سرعت عجیب، هر هفته یک محل، بین ‌سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱ تخریب شده و دزدی ۳۷ تای آن پس از رسیدن گروه طالبان به قدرت نیز ادامه داشته است.

بسیاری از محلات تاریخی در بلخ شامل تپه‌‌های باستانی، شهر و قلعه‌، کاروان‌سراها و قنات‌ها است.
بیشترشان در حاشیه‌های بلخ موقعیت دارد که رفت و آمد به آن آسان نیست و از سال ۲۰۱۷ به این‌سو کار باستان‌شناسی در این محلات انجام نشده است.
مستندسازی بیشتر این ساحات باستانی در مراحل ابتدایی قرار دارد و مشخص نیست زیر خاک چه چیزی خفته است، اما حدود ۱۰۰ کیلومتر دورتر از مکان‌هایی که بلدوزر شده، بنای قدیمی طلا تپه با ۲۰۰۰ سال قدمت موقعیت دارد که دو هزار قطعه طلای نایاب باختری را در خود جا داده بود. گنجینه باختر یا «گنج گم‌شده افغانستان» کان جواهرات ظریف و سکه‌های گرانبایی بود که در سال ۱۹۷۸ کشف شد.

سید رضا حسینی، پژوهشگر تاریخ در دانشگاه کمبریج سال‌ها در این مورد تحقیق کرده است در گفتگو با بی‌بی‌سی می‌گوید: «این محلات، اهمیت زیادی دارد چون نشان می‌دهد زندگی در گذشته چطور بود. شهرها چطور ساخته شد. مردم چطور زندگی می‌کردند. در دل هر تپه می‌توان لایه‌هایی از یک تمدن را یافت.»
او زاده بلخ است و در اوایل کار، در بررسی بسیاری از ساحات باستانی بلخ در شمال افغانستان از جمله نقاطی که بلدوزر شده، سهم گرفته است. برای همین وقتی تصاویر ماهواره‌ای تپه‌های بلدوزر شده را دید شوکه شد.
این باستان‌شناس با ابراز تاسف می‌گوید: «خیلی غم‌انگیز است. روح آدم می‌میرد وقتی می‌شنویم چنین اتفاقی می‌افتد... دیدن این که تاریخ و گذشته حذف می‌شود روح آدم را می‌کشد.»

هنوز مشخص نیست چه کسی پشت غارت و تخریب بناهای تاریخی بلخ است. باستان‌شناس‌ها ابتدا گمان کردند کار افراد داعش باشد اما این گروه چون قبل و بعد سقوط کابل حضور چندانی در شمال افغانستان نداشت، این احتمال قلم خورد.
پروفسور ستین می‌گوید این قابل تامل است که تخریب و غارت نقاط باستانی، در زمان حکومت قبلی زیر نظر محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری پیشین شروع شده و بعد در حاکمیت گروه طالبان ادامه داشته است.
دولت اشرف غنی ضعیف بود و بخش‌هایی از افغانستان در کنترلش نبود. از جمله روستاهایی در اطراف بلخ که در سال‌های اخیر یکی از مراکز نبرد گروه‌های مختلف و جولانگاه زورمندان محل شده بود.
بلخ و مرکز آن شهر مزارشریف از اولین بزرگ‌شهرهایی بود که قبل از رسیدن طالبان به کابل در آگست ۲۰۲۱ سقوط کرد.
پروفسور ستین معتقد است غارت محلات تاریخی بلخ ممکن است کار افرادی باشد که قدرت و سرمایه خرید و اجاره ابزاری مثل بلدوزر را دارند و می‌توانند با این ماشین‌ها بدون این که «کسی به کارشان کاری داشته باشد» به راحتی به نقاط تاریخی بروند.

سید رضا حسینی می‌گوید کندن‌کاری و دزدی نقاط باستانی از گذشته جریان داشته است و خودش شاهد چنین اتفاقاتی بوده است. حتا قبل از این که افغانستان را در سال ۲۰۰۹ ترک کند.
به باور او: «اجازه حفاری دست زورمند محلی بود. افراد از سوی زورمندان محلی استخدام می‌شد که سایت‌ها را کندن‌کاری کنند. بدون اجازه زورمندان محلی کسی نمی‌توانست کاری کند.»
او می‌گوید در مواردی افراد حتا خاک را غربال می‌کردند تا مطمین شوند چیزی جا نمانده است و «برای آن‌ها ارزش تاریخی مهم نبود. می‌کندند و تخریب می‌کردند تا ببینند چه چیزی می‌توانند پیدا کنند».
او مثال می‌زند که در یک مورد با همکارانش تلاش کردند یکی از محلات باستانی را از یک فرمانده محلی پس بگیرند. او این ساحه باستانی را غصب کرده بود و در آن مواد مخدر کاشته بود.
طالبان وقتی اولین بار به قدرت رسید، بت‌های ۱۵۰۰ ساله بودا در بامیان را در سال ۲۰۰۱ تخریب کرد و جهان با دیدن آن غرق وحشت شد. این مجسمه‌‌ها زمانی بلندترین بت‌های ایستاده جهان بودند.

بیست سال بعد در ۲۰۲۱، وقتی طالبان دوباره به قدرت رسیدند گفتند به میراث‌های تاریخی احترام می‌گذارند.
عتیق‌الله عزیزی، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان گزارش‌ها در مورد تخریب و غارت سیستماتیک محلات باستانی را رد می‌کند و می‌گوید واحد ۸۰۰ نفری برای حفاظت از بناها و آثار باستانی موظف شده است.
او به بی‌بی‌سی گفت: «ما تیم‌هایی را به محل روان کردیم تا از سایت‌ها بازدید کنند. من به شما اطمینان می‌دهم که هیچ کندن‌کاری در این نقاط اتفاق نیافتاده است.»

وزارت دفاع طالبان نیز در یک مورد خبر داد که پارسال سه نفر را به ظن قاچاق آثار باستانی بازداشت کرده است. این افراد متهم شده‌اند محموله‌ای شامل مجسمه، اجساد مومیایی شده، تاج طلا، کتاب و شمیری قدیمی را با خود انتقال می‌دادند که ۲۷ میلیون دالر ارزش داشته است.
طالبان گفته آن را به موزیم ملی افغانستان واگذار کرده و تحقیقات ادامه دارد.

پاسخ عتیق‌الله عزیزی را با پروفسور ستین در میان گذاشتم.
پروفسور ستین می‌گوید:‌ «نمی‌دانم چرا این موضوع را انکار می‌کنند. شرم‌آور است چون شواهد و مدارک وجود دارد.»
او می‌افزاید که احتمال دارد آثار باستانی پس از دزدی شدن از افغانستان خارج و از راه ایران و پاکستان و کشورهای منطقه به اروپا، امریکای شمالی و شرق دور قاچاق شود.
پروفسور ستین می‌گوید: «میراث‌های فرهنگی افغانستان در واقع جز ‌‌میراث‌های فرهنگی جهان است و انصافا این متعلق به همگی است. برای همین مهم است که ما از گذشته خود حفاظت کنیم حتا اگر این گذشته در جایی مثل افغانستان قرار گرفته باشد.»
آنچنان که پروفسور ستین می‌گوید پیدا کردن آثار دزدی شده کار دشواری است. به ویژه آثاری که هیچ گاهی ثبت و فهرست بندی نشده باشد. برای همین تلاش برای حفاظت از مکان‌های تاریخی اهمیت زیادی دارد.

این احتمال هم وجود دارد که بعضی از این آثار سر از موزیم/موزه‌ها، گالری‌های و حراجی‌های معتبر جهان در آورند و بی‌نام و نشان و تاریخ به نمایش و فروش گذاشته شود و رد آن برای همیشه گم شود.

کاوون خموش
بی‌بی‌سی

>>>   💦✍ این کردار ها یک بخش کوچک جنگ قومی فرهنگی ی است، از زمانی که نام این سر زمین بنام تکقومی افغانپشتونی (افغانستان/ناافغانستان/افغان) بدل شده است،
👈 این کار غیر انسانی و عملکرد عمدی سیاستگران افغانپشتونهای ناقلین و کوچی از سالها قبل توسط حکومت های پشتونی متعصب-بدبین پلان شده و سیستماتیک انجام شده و اکنون بیشتر در جریان افتاده است،
👈 که واضحا جنبه جنگ فرهنگی و قومی ی است که در برابر فرهنگ، تاریخ، جغرافیا، ثروت، دارایی، دانش و زبان مردم فارسی ی مردم فارسیزبان یا ترکتباران به شدت جریان دارد،
👈 و این تاراج ها، بغاوت، دزدی، سرکشی و پست فطرتی مردم پشتوزبان چنین ذاتی بوده و است که همین پشتونها حتی از طفاله مردم فارسیزبان از آشغال دانی مردم هزاره شریف برچی تغذیه کرده و غذا میخورند که بروید به چشم ببینید،
👈 این گروه ناقلین افغانپشتون مفتخور حیوانصفت بدی بوده که خورده منکر هستند و...
👈 و روزش می آید که ما با بلدوزر از حلق شان می کشیم و...

>>>   شما برای چی جیغ میزنی تاریخ هم مال ناقلین هست مراث هم مال ناقلین هست شماازکدام تاریخ میگید ما تاریخ شما را نشناختم یکی میگه ما هزاره هستیم یکی میگه ماترگمن هستیم یکی میگه ماتاجیک هستیم یکی میگه ماایغور وقزلباش واواووو وقت حرف از اتحاد میشه میگه تاجیکستان و ازبکستان وترگمنستان و ارزان و روس و چین این همه راهم زبان میدانید شما چقدر مردم بدبخت هستی که شمارا به عنوان محاجر به اندازه‌ی همین پشتونها شما را هم قبول نمی‌کند حال بدبخت دربدر بیمغز نژاد پرست هستی یا نا خودت قاضی شو و خودت قضاوت کن

>>>   👈 لطفا قضاوت را در کلمات قومی-نژادی یک طبقه مردم سر زمین بنام (افغان و افغان-ستان) جستجو کو تا قاضی حق و خدایی واضح گردد.
که با احساسات و توهم قضاوت نمودن سرشت شیطانی است

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است