قدیمی‌ترین کتاب عبری از افغانستان به موزیم امریکا
 
تاریخ انتشار:   ۱۱:۵۹    ۱۴۰۳/۱۱/۱۶ کد خبر: 176716 منبع: پرینت

چه کسی فکرش را می‌کرد که جستجوی ساده در گوگل به کشف بزرگ منجر شود؟ در سال ۲۰۱۶، هرشل هپلر در موزیم انجیل در واشنگتن دی سی، هنگام مرور تصاویر گوگل برای تمرین خط‌شناسی تاریخی به عکسی برخورد که برایش بسیار آشنا به‌نظر می‌رسید. او می‌گوید: "همان لحظه فهمیدم. گفتم این نسخه خطی مجموعۀ خود ما است."

این موزیم‌ در آن زمان یک نسخۀ کمیاب از کتاب دعاهای یهودی را تازه خریداری کرده بود و تصور می‌کرد که این نسخه بخشی از اسناد مشهور "گنیزۀ قاهره" باشد. گنیزۀ قاهره، مجموعۀ مشهور از اسناد قدیمی یهودی است که در اواخر قرن ۱۹ در یک کنیسه قاهره کشف شد.
اما عکس سیاه‌ و سفید در مجله انترنتی 'تبیلت' توضیحی متفاوت داشت. در آنجا گفته شده بود که این نسخهٔ عبری به قرون ۱۶ و ۱۷ تعلق دارد و احتمال می‌رود از ساحۀ بامیان در افغانستان به دست آمده باشد.

این مساله موجب شگفتی هپلر شد و او بر آن شد تا درستی ماجرا را ارزیابی کند. پس از یافتن نگارندهٔ مقالهٔ یادشده، جاناتان لی، که مورخ و باستان‌شناس بریتانیایی است، روشن شد این همان نسخه‌ای است که جاناتن لی در سال ۱۹۹۸ نزد یک فرمانده نظامی افغان مشاهده کرده و از روی جلد و دو صفحهٔ داخلی آن عکس گرفته است.
هپلر می‌گوید: " اگر اسناد جاناتن از سفرش به بامیان در ۱۹۹۸ نبود، ما هنوز فکر می‌کردیم این نسخه احتمالاً از گنیزۀ قاهره آمده است."

این کشف فقط هپلر را متعجب نکرد. جاناتان لی نیز، وقتی شنید آزمایش‌ها نشان می‌دهند این نسخه به قرن نهم میلادی یا قبل از آن مربوط است، شگفت‌زده شد. او در ایمیل نوشت: "همان‌جا بود که فهمیدم موضوع بسیار مهم است."
او و هپلر با همکاری یکدیگر و دعوت از کارشناسان دیگر، پژوهشی را آغاز کردند. یافته‌های آن‌ها نشان داد این نسخه قدیمی‌ترین کتاب شناخته‌شدهٔ عبری است و همچنین گواهی مهم بر حضور دیرین یهودیان در افغانستان و امتداد تاریخی آنان در امتداد جادهٔ ابریشم محسوب می‌شود.

با این حال، هیجان ناشی از این کشف بزرگ، همراه با نگرانی‌هایی درباره احتمال قاچاقی بودن این نسخه از افغانستان جنگزده بود.
موزیم انجیل، که توسط خانواده گرین (مالک فروشگاه‌های هابی‌لابی) تاسیس شده است، پیش‌تر نیز به دلیل خرید آثار باستانی قاچاق شده از عراق و مصر با مشکلاتی مواجه شده بود.
اکنون، برای نمایش عمومی این کتاب، لازم است مالکیت آن به‌طور قانونی تثبیت شود. این روند شامل مذاکرات حساس با جامعه یهودیان افغان در نیویارک و همچنین مسوولان افغانستان بود که در آن زمان حکومت‌شان دچار تزلزل شده و لحظات بحرانی را پشت سر می‌گذاشتند.

جاناتان لی بیش از پنج دهه‌ را صرف پژوهش در تاریخ و باستان‌شناسی افغانستان کرده است. در اپریل ۱۹۹۸ او همراه یک گروه فلم‌ساز جاپانی در بامیان به‌دنبال کتیبه‌ای به زبان باختری و سکه‌های طلایی غارت‌شده از یک معبد باستانی بود.
در آن زمان، مجسمه‌های بودای بامیان هنوز تخریب نشده بودند و کنترول بامیان در دست یک گروه مسلح ضد طالبان قرار داشت، در حالی که طالبان بخش‌های دیگر افغانستان را اداره می‌کردند.

کریم خلیلی، رهبر این گروه ضد طالبان، مجموعه‌ای از آثار عتیقه داشت که شامل همان سکه‌های طلایی مورد نظر جاناتن لی نیز بود.
وقتی جاناتن در حال عکسبرداری از این آثار بود، مشاوران خلیلی چند اثر عتیقه دیگر، از جمله یک کتاب دعای عبری، را به او نشان دادند؛ کتابی که بعدها با نام Afghan Liturgical Quire (ALQ ) یا "کتیبۀ نیایش افغان" شناخته شد.
ظاهراً این کتاب را یکی از افراد محل سال قبل در بامیان، زیر سقف فروریختهٔ غاری پیدا کرده و به خلیلی داده بود. اما چون خلیلی به عبری آشنا نبود، کتاب را به بازدیدکنندگان خارجی نشان می‌داد تا شاید از هویت آن سردرآورد.
جاناتن هم ابتدا فکر کرد کتاب خیلی قدیمی نیست.

مسیر خروج و زمان دقیق قاچاق کتاب از افغانستان همچنان نامعلوم است. در دههٔ ۱۹۹۰، میراث فرهنگی افغانستان به‌شدت آسیب دید؛ گروه‌های مسلح با کمک قاچاقچیان، آثار باستانی را از ساحات تاریخی و حتا موزیم‌ها ربودند و در بازارهای جهانی فروختند. برخی از آن‌ها در مجموعه‌های شخصی و حتا موسسه‌های معتبر جای گرفت.
یک پژوهشگر باسابقه در افغانستان معتقد است که احتمالاً این نسخۀ کتیبۀ عبری پس از تصرف بامیان در اواخر ۱۹۹۸ توسط طالبان، از کشور خارج شده است.

موزیم انجیل در تحقیقات خود دریافت که یکی از افراد وابسته به خلیلی بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱ چندین بار تلاش کرد این نسخه را در امریکا و اروپا بفروشد و سرانجام ظاهراً در خزان ۲۰۰۱ به یک مجموعه‌دار در لندن واگذار کرد.
این مجموعه‌دار تا حدود یک دهه یا بیشتر آن را نگه داشت و سپس آنرا در سال ۲۰۱۳ به شرکت هابی‌لابی فروخت.
دفتر کریم خلیلی که بعدها سمت معاون ريیس‌جمهوری را هم بر عهده داشت، در مورد از مصاحبه با صدای امریکا خودداری کرد.

جاناتن، پس از آنکه دیدن نسخهٔ خطی در سال ۱۹۹۸ برایش چندان اهمیتی نداشت، بعدها وقتی دسته‌ای از اسناد موسوم به "گنیزهٔ افغان" در بازارهای عتیقه پدیدار شد، تصمیم گرفت عکس‌های خود را در مقاله‌ای راجع به تاریخ یهودیان افغانستان نشر کند.
او کتاب بامیان را نمونه‌ای از "یافته‌های پراگندهٔ یهودی در افغانستان" دانست و نوشت محل نگهداری‌اش دیگر معلوم نیست.

چهار سال بعد، هپلر از طریق شبکه لینکدین با جاناتن لی تماس گرفت. از این گفتگو مشخص شد که کتاب مورد نظر، نه نسخه‌ای از مزامیر (مجموعه‌ای از سروده‌های مذهبی و دعایی که به عنوان بخشی از متون مقدس یهودی و مسیحی شناخته می‌شود) بلکه کتابی دعایی است که شامل دعاهای مخصوص صبحگاهی، اشعار مذهبی و متون عبد فصیح یهودیان می‌باشد.

در سال ۲۰۱۳، خانوادهٔ گرین این کتاب را از یک عتیقه‌فروش اسرايیلی خریدند؛ در همان دوره که آن‌ها به خرید گسترده آثار باستانی مشغول بودند. بعداً معلوم شد که برخی از اشیایی که خریداری کرده بودند، به‌صورت غیرقانونی از عراق و مصر خارج شده‌اند.
در مورد این نسخهٔ عبری نیز ابتدا ادعا می‌شد از مجموعه‌ای در لندن در دههٔ ۱۹۵۰ آمده تا ردپای هرگونه ارتباط‌اش با افغانستان پنهان شود. اما با مستندات جاناتن لی، موزیم انجیل توانست محل واقعی کشف نسخه را اصلاح کند.

موزیم انجیل در ابتدا فکر می‌کرد این کتاب مربوط به قرن نهم است، اما نتیجه آزمایش دوم در سال ۲۰۱۹ نشان داد که تاریخ آن به قرن هشتم می‌رسد؛ یعنی دو قرن قدیمی‌تر از کهن‌ترین کتاب عبری شناخته‌شدهٔ دیگر.

این خبر متخصصان را شگفت‌زده کرد. برای پژوهشگران عبری، چنین نسخه‌ای قدیمی‌ترین نمونهٔ صحافی‌شده به زبان عبری است و برای متخصصان افغانستان نیز نشان‌دهندهٔ اهمیت تاریخی آن منطقه در زمینهٔ ارتباط با شرق میانه، آسیای میانه و هند است.
اما واقعیت قاچاق این نسخه از افغانستان و قوانین منع صادرات آثار فرهنگی طبق کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو، پرسش‌هایی دربارهٔ مشروعیت مالکیت موزیم را برانگیخت.

موزیم انجیل در واشنگتن دی سی برای توجیه مالکیت خود، رویکردی را در پیش گرفت که آن را "روش مبتنی بر حقوق بشر در حوزهٔ میراث فرهنگی" می‌نامد. استدلال موزیم این بود که مردم افغانستان و یهودیان افغان‌تبار در نیویارک، حق دارند به این میراث دسترسی داشته باشند.
هپلر می‌گوید: "یکی از مهم‌ترین اهداف این پروژه، فراهم‌کردن امکان دسترسی هم برای جامعه یهودیان افغان و هم برای مردم افغانستان است."

در همین راستا، موزیم با مسوولان دولت پیشین افغانستان و اعضای جامعهٔ کوچک یهودیان افغان در نیویارک وارد گفت‌وگو شد و سرانجام در سال ۲۰۲۱، یادداشت تفاهمی را با سفارت افغانستان در واشنگتن (پیش از به‌قدرت‌رسیدن طالبان) امضا کرد تا نسخه به‌صورت امانت نزد موزیم نگه داشته شود.
رویا رحمانی، که در آن زمان سفیر افغانستان در واشنگتن دی‌سی بود، به درخواست مصاحبه پاسخی نداد، اما یک سفیر سابق دیگر نامه‌ای را در حمایت از این پروژه نوشت.

از سوی دیگر "جک ابراهام" رییس فدراسیون یهودیان افغان در نیویارک حمایت کامل خود را از نگهداری نسخه در امریکا اعلام کرد. او می‌گوید: "به هپلر گفتم؛ چیزی که در دست دارید، میراث ماست. ممکن است متعلق به هر یک از نیاکان ما باشد. "
برخی افغان‌ها اما این نسخه را بخشی از میراث ملی افغانستان می‌دانند و معتقدند باید به افغانستان برگردد. یکی از مقامات پیشین دولت افغانستان که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، گفت: "این کتاب متعلق به افغانستان است و باید به افغانستان بازگردانده شود. "

بارنت روبین، پژوهشگر امریکايی در امور افغانستان و مشاور در پروژهٔ مربوط به این نسخه، می‌گوید از دیدگاه حقوقی هم افغان‌ها و هم یهودیان افغان می‌توانند بر آن ادعا داشته باشند. به گفتهٔ او، موزیم می‌خواست رضایت حداقل یکی از این دو گروه را برای ادامهٔ کار جلب کند.
با امضای توافق نگه‌داشت این کتاب به طور امانت، موزیم انجیل در سپتمبر گذشته نمایشگاه را با تاکید بر همکاری بین ادیان (یهودی، مسیحی و مسلمان) راه‌اندازی کرد. قرار است نمایشگاهی دیگر نیز از ماه جاری در نیویارک برگزار شود.

به گفتهٔ هپلر، موزیم از نظر فنی مالک این نسخه خطی است، اما افغانستان و جامعهٔ یهودیان افغان "نقش مهمی در نظارت بر این امانت دارند. " موزیم انجیل همچنین قصد دارد یک نسخهٔ چاپی با کیفیت بالا را به جامعهٔ یهودیان افغان و سه نسخه دیگر را به نهادهای فرهنگی عمده در افغانستان اهدا کند.

گزارشگر: مسعود فریور
برگردان: سید نجیب هاشمی
صدای آمریکا


این خبر را به اشتراک بگذارید
تگ ها:
کتاب عبری
موزیم آمریکا
نظرات بینندگان:

>>>   (این نسخه عبری به قرون شانزده و هفده تعلق دارد):
اولاً این که از بیمیان آمدن دین یهودیت سه هزار سال میگذرد.
ار کجا معلوم که تمام نوشته های آن متعلق به سه هزار سال قبل باشد؟
رمانی که موسی پیغمبر به کوه تور رفت و به گفته خودش با خدا ملاقات کرد،ده فرمان الهی را به قوم خود که در دو لوحه سنگی حک شده آورد، نه یک کتاب چند صد صفحه یی را.
بناً به این ده فرمان در جریان صده های مختلف توسط رهبران مذهبی چیز هایی اضافه شده است و یا در مورد همان ده فرمان چیز هایی علاوه کردند و به نشر سپردند.
ثانیاً ادیان کدام جنبه آسمانی ندارند که از آسمان نازل شده باشند.
ادیان برگرفته ار باورها و اعتقادات مردم های بومی کره زمین است که همین حالا هم در جنگل های آمازون و جنگل های افریقا، با همین باور ها و اعتقادات بومی خود زندگی میکنند.
ثالثاً ادیان در یک مقطع زمانی معین در یک جای و جغرافیای معین،توسط رهبران آنها به میان آمده است و ضرور نیست که در تمام نقاط دنیا قابل اعتبار باشد.
گذشته از آن همانطوری که جهان ما یک مرحله تکاملی را از هنگام بیگ بن یعنی آغاز پیدایش جهان تا بمیان آمدن نظام شمس و سیاره زمین ما پشت سر گذشتانده است،پیدایش حیات در روی زمین نیز از سه ملیارد سال قبل از موجودات کوچک تا انسان مرحله تکاملی خود را گذشتانده تا این که میلیون سال قبل انسان های اولیه را بمیان آورده است.
انسان های اولیه نیز با عقاید و باور های قدیمی خود، مرحله تکاملی خویش را تا پیدایش ادیان و فلسفه و قوانین مدرن امروزی ،پیموده و به مرحله جدید ماشینی و دیجیتالی و هوش مصنوعی و روبات ها رسیده اند.
درین میان همه اینها،بشمول دارندگان عقاید و باور های بومی و پیروان ادیان و پیروان قوانین که البته این قوانین در کشور های مختلف ،نظر به کلتور ها و ادیان مختلف،تفاوت هایی در میان شان موجود است،در پی حفظ داشته های عقیدوی و کلتوری و دینی و قانونی خویش هستند.
اما این که پیشرفت تخنیک و تکنالوی در جهان در آینده با این داشته های فرهنگی انسان ها چه خواهد کرد و یا در مجموع با جابجایی ماشین ها و روبات ها و هوش مصنوعی در تمام عرصه های کاری انسان ها، چه کار فزیکی باشد و چه کار دفتری،سرنوشت کار و زندگی انسان ها در آینده چه خواهد شد؟آینده نشان خواهد داد.

>>>   این رهبران افغانستان استن که برای پول تاریخ کشور خودش را به دوزدی میفروشه این از آقای کریم خیلی خدا یا به این طالب ملیون ها سال بقا بده تا این وطن فروشان جاسوسان نوکران وغلامان و دزدان تاریخ افغانستان دیگه ده افغانستان نیاید در حامونجا مرتد مردار شود

>>>   به نظر دهنده دوم!
در افغانستان در طول جنگ های چهل و پنج ساله،آثار زیادی از دوران زردشتی ها گرفته تا دوران بودایی ها و هندو ها و آثار اسلامی به یغما برده شده است و در کشور های دیگر بفروش رسیده است.
و این که از میان تمام این آثار یک کتاب انجیل را که کتاب پیروان دین یهودیت است،پیدا کردند و به افغانستان باز گرداندند و یا جلو قاچاق آن را گرفتند،زیادتر جنبه سیاسی و دینی دارد که فکر تان باشد که در سرزمین افغانستان یک تعداد زیاد یهودیان رندگی میکردند.
اما در مجموع داعیه طالبان و جمهوری اسلامی ایران که ما آزادی خواهی و مقاومت فلسطین دفاع میکنیم،تا کنون غیر شعار چیزی نبوده است.
نه حمله پهپاد های ایرانی بالای اسراییل که بطور نمایشی بود و مردم غزه بطرف آسمان میدیدند و شکر خدا را بجا می آوردند و در روی زمین سجده میکردند و فکر میکردند که تل ابیب بر روی دیگر چپه خواهد شد،جلو هموار کردن غزه را توسط بمب های اسراییلی گرفت و نه هم شعار های پوچ طالبان که از داعیه فلسطین دفاع میکنیم.
با وجودی که کشور ایران دارای سلاح هستوی است،اما قتل ده ها هزار فلسطینی و به خاک و خون کشیدن شان هیچ ارزشی نه به طالبان دارد و نه به کشور ایران و نه به سایر کشور های عربی.
همه اینها شعار های عوامفریبانه میدهند و نمیخواهند جان خودشان و مردم شان و آبادی های کشور شان را فدای یک کشور دیگر کنند. و لو که هم دین و هم مذهب شان باشد.
فقط با فرستادن چند کامیون مواد خوراکه به مردم غزه کفایت میکنند و یا یگان جلسات را تحت نام دفاع از داعیه فلسطین دایر میکنند و به رهبرانشان چند روپیه خیرات میدهند و بس.
گپ روی موضوع کتاب بود و به کجا کشیده شد؟
اینها همه واقعیت های جهان ما است. عریب و ضعیف در همه جای جهان حقوق شان پامال است.
حتی خود همین اتحاد جماهیر شوروی سوسیالستی که همیش از داعیه برحق فلسطین دفاع کرده است.
آیا کدام بمب اتم در اختیار فلسطین قرار داد تا حق خود را از اسراییل بستاند؟
اینها همه شعار های عوامفریبانه است و بازی دادن مردم.
هیچکس نمیخواهد سر بیدرد خود را ،بخاطر فلسطین بدرد بیافگند.

>>>   به نظر دهنده سومی د ست است که آثار زیاد دوزدیده شده ما منکر این نیستیم ولی خود حامون پروفسور میگه آقای کرمی خلیلی تو این کار دست داشت دوزد حاضر شاهد حاضر این چی رفتی ایران به فلسطین دارد یا طالب حامین دوتا که درحد توان به کارای کردن شما آثاری باستانی دوزد چی میکنی که نه به فلسطین خو هیچ آثاری باستانی کشور خود و ملت خود را به دوزدی میفروشه خاک ده به این میگه دوزد لندغر جاسوس نوکر که آثاری باستانی کشور ش به دوزدی میفروشه باز هم از این ها یک جور شده دفاع میکنه

ایمیل:
لطفا فارسی تایپ کنید. نوشتن آدرس ایمیل الزامی نیست
میتوانید نام و محل سکونت خود را همراه نظرتان برای چاپ ارسال نمایید
پربیننده ترین اخبار 48 ساعت گذشته
کليه حقوق محفوظ ميباشد.
نقل مطالب با ذکر منبع (شبکه اطلاع رسانی افغانستان) بلامانع است